Page 10 - Open2U - July - August - 2021

10 Φάκελος ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2021

«Ο Ευρωπαϊκός Πολιτισµός»

Η διευθύντρια ενός από τα επίσης παλαιότερα και πιο επιτυχηµένα προπτυχιακά προγράµ-
µατατουΕΑΠ,εκείνουτουΕυρωπαbκούΠολιτισµού,ΑντιγόνηΒλαβιανού,απαντάειστιςερω-
τήσεις της «Open2U» και το …συστήνει από την αρχή.
Αρχαίος Ελληνορωµα-κός Πολιτισµός, Αναγέννηση, ∆ιαφωτισµός, Γαλλική
Επανάσταση, ένας πολιτισµός πολύχρωµος. Αυτό καθιστά τη σύγχρονη Ευ-
ρώπη πιο ισχυρή;
Α.Β.: Είναι γεγονός ότι ο αρχαίος ελληνικός πολιτισµός έβαλε τα θεµέλια του ευρωπαbκού
πολιτισµού.∆ενµπορούµενααγνοήσουµε,όµως,τησηµασίατηςµεσογειακήςκαιπολύγλωσσης
ύστερης αρχαιότητας της Ρωµαbκής Αυτοκρατορίας κατά τους πρώτους µεταχριστιανικούς
αιώνες (1ος-4ος αιώνας), ούτε του πρώιµου Μεσαίωνα, µε τη λατινική ως επίσηµη –εκκλη-
σιαστική,βεβαίως–γλώσσαστη∆ύση·ούτετησηµασίατουβυζαντινούπολιτισµού,πουσυν-
δύασε το ρωµαbκό δίκαιο µε τη χριστιανική θρησκεία, προκρίνοντας την ελληνική έναντι της
λατινικής γλώσσας.
ΟύστεροςΜεσαίωναςµετονπλουραλισµότωνδηµωδώνγλωσσών,στιςοποίεςγράφτηκαν
τα πρώτα µεσαιωνικά έπη ως κατεξοχήν τρόπος διαµόρφωσης της ιστορικής συνείδησης, η
ανάπτυξητουµεσαιωνικούλυρισµούµετουςπερίφηµουςτροβαδούρους,τοουµανιστικόπνεύ-
µατηςανθρωποκεντρικήςΑναγέννησης(14ος-16οςαιώνας),ησταδιακήεξέλιξητηςευρωπαbκής
λογιοσύνης, που θα ωθήσει στην αυτονόµηση της εκπαίδευσης από την Εκκλησία – γεγο-
νός που θα δώσει εν πολλοίς την αίσθηση µιας χαµένης ενότητας στη ∆υτική Ευρώπη, την
οποίαείχεαποκτήσεικατάτονΜεσαίωναχάρηστηνΕκκλησίακαιτοναυτοκρατορικόθεσµό–
η θεµελιώδους σηµασίας εφεύρεση της τυπογραφίας (µέσα 15ου αι.) και η εξάπλωση του
έντυπου βιβλίου, που θα αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα διάδοσης των ιδεών και δια-
µόρφωσης της ευρωπαbκής πολιτείας Γραµµάτων, η ποιητική πολυγλωσσία, η διαρκώς ανα-
πτυσσόµενηµυθιστορηµατικήθεώρησητουκόσµου,ηεξέλιξητηςθεατρικήςτέχνηςεπίεπο-
χήςισπανικούµπαρόκκαιγαλλικούκλασικισµού(16ος-18οςαιώνας),τοαντίπαλονδέοςτου
ελισαβετιανού θεάτρου, ο ορθολογικός καρτεσιανισµός και ο ∆ιαφωτισµός (18ος αιώνας),
ο γερµανικός Κλασικισµός, ο Ροµαντισµός κατά το πρώτο ήµισυ του 19ου αιώνα, η Ευρώπη
των αντιθέσεων µεταξύ Β’ Βιοµηχανικής Επανάστασης και Α’ Παγκοσµίου Πολέµου, το στα-
διακό πέρασµα από τον Ρεαλισµό στον Συµβολισµό (δεύτερο µισό του 19ου αιώνα), ο αι-
σθητισµός, η παρακµή και, κατόπιν, το αίτηµα της νεωτερικότητας για αλλαγή (πρώτο ήµισυ
20ού αιώνα), ο επαναστατικός Μοντερνισµός και οι προκλητικές Πρωτοπορίες, που προσ-
δίδουν σε µια εποχή µετάβασης την «αίσθηση τέλους», η εποχή των βίαιων συγκρούσεων
µετουςδύοΠαγκόσµιουςΠολέµους…Είναιπροφανέςότιπερισσότεροαπόµιατράπεζαχω-
ρική,έχουµεµιαευρωπαbκήτράπεζαπνευµατική,ηπολιτισµικήπολυχρωµίατηςοποίαςπροσ-
δίδει ακόµη και στις αδυναµίες της µια καλειδοσκοπικών διαστάσεων ισχύ.

Οι σπουδές στον Ευρωπα-κό Πολιτισµό θεωρούνται ένα από τα πλέον δηµοφιλή πεδία
που προσφέρει το ΕΑΠ. Τι οφέλη θα αποκοµίσει κάποιος επιλέγοντας αυτό το γνωστικό το κοινωνικο-πολιτικό και ιστορικό πλαίσιο του ευρωπαbκού γίγνεσθαι.
πεδίο;
Η Ελλάδα βρίσκεται στο κέντρο της Ευρώπης και ο ανταγωνισµός για τους
Α.Β.: Είµαι µάλλον µάρτυς εξαιρετέος για να απαντήσω, δεδοµένου ότι έχω µιαν άλλη οπτι- νέους αυξάνει, η επικοινωνία καταργεί τα σύνορα. Οπότε ένας ενεργός
κή–διδακτική–σεσχέσηµεµίαφοιτήτριαήένανφοιτητήτουπρογράµµατος.Πληνόµως,κατά πολίτης πρέπει να είναι µορφωµένος, να διαθέτει αίσθηση και γνώση του Σε περίοδο
την πρόσφατη διαδικασία Πιστοποίησης του εν λόγω προγράµµατος σπουδών, άκουσα από ευρύτερου περιβάλλοντος, δυνατότητες ισότιµης επικοινωνίας, συνεργα-
πολλούς απόφοιτους του µια φράση που µε εντυπωσίασε, οµολογώ: ότι, δηλαδή, κάθε Έλ- σίας και ίσων ευκαιριών. ανασυγκρότησης
ληνας πολίτης οφείλει να εγγραφεί και να ολοκληρώσει τις σπουδές στον Ευρωπαbκό Πολι-
τισµό,προκειµένουνασυνειδητοποιήσει–µετάγνώσης–τηθέσητηςΕλλάδαςστοευρωπαbκό Α.Β.:Είµαιαπολύτωςσύµφωνη,βεβαίως,ωςπροςτηµόρφωση–δηλαδήτηνπνευµατικήκαλ- τα εκπαιδευτικά
γίγνεσθαικαι,αντιστρόφως,τοµερίδιοαµφίδροµηςσυµµετοχήςτηςΕυρώπηςστονσύγχρονο λιέργεια–καιτηνπαιδεία,ενγένει,ενόςενεργούΕυρωπαίουπολίτη,προκειµένουµέσααπό
ελληνικόπολιτισµό.Πράγµατι,διατρέχονταςτιςποικίλεςΘεµατικέςΕνότητεςπουσυνθέτουν ισότιµεςκαιισόκυρεςδυνατότητεςδράσηςκαισυνεργασίαςναµπορέσειναµετατρέψειτον συστήµατα
ωςδοµικέςψηφίδεςτιςσπουδές στον Ευρωπαbκό Πολιτισµό –απότη Γενική Ιστορία της Ευ- ανταγωνισµότωνίσωνευκαιριώνσεσυναγωνισµόισότιµωνεπιτυχιών,µετουσιώνοντας,δη-
ρώπης και την Ιστορία της Ευρωπαbκής Λογοτεχνίας, την Κοινωνική και Οικονοµική Ιστορία λαδή,τηνέννοιατηςαντιπαλότηταςσεγόνιµηδυνατότηταευγενούςάµιλλας.Μεπνεύµασυ- της Υφηλίου
της Ευρώπης ώς τις Επιστήµες της Φύσης και του Ανθρώπου, τη Γενική Γεωγραφία, την Αν- νεργασίας,σεβασµούτηςετερότηταςκαιαµοιβαίαςανεξιθρησκίας(µετηνευρύτερηέννοια
θρωπογεωγραφία, τον Υλικό Πολιτισµό και τη Φιλοσοφία στην Ευρώπη, κι από τον Βυζαντι- του όρου, ως αποδοχής ενός δόγµατος όχι µόνο θρησκευτικού, αλλά και βαθιά υπαρξιακού)
νό και ∆υτικό Πολιτισµό, την Παιδεία από τον Μεσαίωνα στη σύγχρονη εποχή και την Ιστο- προχωράειµπροςέναςπολιτισµός–ενπροκειµένω,οπολιτισµόςτηςγηραιάςΕυρώπης–όχι
ρία των Τεχνών ώς τις Ευρωπαbκές Πολιτικές Ιδεολογίες, τη ∆ηµιουργία των Ευρωπαbκών µετηροµφαίατηςµισαλλοδοξίαςγιασηµαία.Αλλάγιαναµπορέσειςνααποδεχτείςτονάλλο,
Κοινοτήτων, την Εξέλιξη και τη ∆ιακυβέρνηση της Ευρωπαbκής Ένωσης, τις σύγχρονες κοι- το άλλο, πρέπει πρώτα να µυηθείς στις ιδιαιτερότητες αυτού του άλλου. Με άλλα λόγια, για
νωνιολογικέςπροσεγγίσειςτωνευρωπαbκώνκοινωνιώνκαιτιςεξελίξειςστονευρωπαbκόπο- νασεβαστείς,πρέπειπρώταναµορφωθείς,αλλιώςδενδιαφέρειςαπότονδοκησίσοφο(που
λιτισµότον20όαιώνα–αντιλαµβανόµαστεότιηενλόγωδιάρθρωσητουσυγκεκριµένουΠρο- θεωρεί αδίκως εαυτόν σοφό) «Παπαγάλο» του Ζαχαρία Παπαντωνίου, ο οποίος, «σαν έµα-
γράµµατος Σπουδών το καθιστά όχι µόνον αξιόλογο, αλλά και καινοτόµο στο πεδίο των κοι- θε τη λέξη καλησπέρα», πήγε «στο συνέδριο των πουλιών […] για να τους πει µια γνώµη
νωνικώνκαιπολιτισµικώνσπουδών,καθώςαντιµετωπίζειολιστικάτηνπολύµορφηευρωπαbκή φωτισµένη»,παίρνοντας«µιαστάσηλίγοσοβαρή».Ολόγοςτου,βεβαίως,«θαυµάστηκεπολύ»
κοινωνία ως πολύτροπο πολιτισµικό φαινόµενο που διαµόρφωσε και συνεχίζει να εξελίσσει καιθεωρήθηκεσοφός«αφούανθρώπιναµιλεί».«“Κυρ-παπαγάλε,θάχωµετηντύχη/ν’ακού-
σωµε τί λες και πάρα πέρα;”», τον ρώτησαν τα πουλιά. «Ο παπαγάλος βήχει, ξεροβήχει… /
µα τί να πη; Ξανάπε: “Καλησπέρα”».

Ο καθηγητής Ουµπέρτο Έκο έχει δηλώσει ότι «η ευρωπα-κή κουλτούρα εί-
ναι διαδεδοµένη αλλά ρηχή, αυτό πρέπει να το αλλάξουµε, πριν η κρίση
καταφέρει να απογυµνώσει την Ευρώπη από τα πάντα». Ποια η άποψή σας;

Α.Β.: Αναφέρεστε, προφανώς, σε µια συνέντευξη του Ιταλού σηµειολόγου, δοκιµιογράφου,
κριτικού,φιλοσόφουκαιµυθιστοριογράφουστηνεφηµερίδα«LaStampa»ενέτει2012,όπου
οΈκοδιαφοροποιεί,κατάτηγνώµηµου,την«αγοραίαευρωπαbκήκουλτούρα»,τηνοποίαχα-
ρακτηρίζει όντως «διαδεδοµένη αλλά ρηχή» (προσφεύγοντας, µάλιστα, στην αγγλική λέξη
«shallow» έναντι της αντίστοιχης ιταλικής «superficiale» που σηµαίνει «επιφανειακή»), από
αυτόν καθαυτόν τον «πολύχρωµο» πολιτισµό της Ευρώπης, ο οποίος δεν συνιστά µόνο τον
συνδετικόιστόπου«ενισχύει»,κατ’αυτόν,την«ευρωπαbκήταυτότητα»όλωντωνχωρώντης
γηραιάςηπείρου,αλλάενδυναµώνειεπίσηςτην«ύπαρξη»µιας«Ευρώπηςισχυρής»καικρα-
ταιάς έναντι κάθε πρόθεσης ακύρωσης ή διαµελισµού της· έναντι οιουδήποτε πολέµου, δη-
λαδή,στονοποίοηΕυρώπηέχεικάθελόγονααντιτείνειτηνενειρήνηβίωσητουπολυειδούς
πολιτισµού της. Τον τροµάζει, συνεπώς, η ρηχότητα της ισοπέδωσης και της άνευ όρων πο-
λιτισµικήςεξοµοίωσηςστουςκόλπουςτηςΕυρώπης·επ’ουδενίησυνύπαρξηδιαφορετικών
καλλιτεχνικώντάσεων,πολιτισµικώνρευµάτωνκαισηµαντικώνκεφαλαίωντηςδιανόησης.Προς
τούτοοΈκοισχυρίζεται,άλλωστε,στησυγκεκριµένησυνέντευξηότιταχαρτονοµίσµαταµιας
Ευρώπης, η οποία συνδέει διαφορετικές πολιτισµικές ταυτότητες χωρίς να τις συγχέει, θα
έπρεπενατυπωθούνπροτάσσοντας–ενείδειυπογράµµισηςτουπολιτισµικούτηςβάθους–
όχιηγετικά πρόσωπα πολιτικών,αλλά«ιστορικάπρόσωπααπότονχώροτωντεχνώνκαιτης
[ευρωπαbκής] διανόησης», εν γένει, τα οποία συντείνουν τα πλείστα στην ένωσή της, όπως
«ο ∆άντης, ο Σαίξπηρ, ο Μπαλζάκ, ο Ροσελίνι» ων ουκ έστιν τέλος, βεβαίως.