Page 17 - Open2U - July - August - 2021

Εκδοτικός Οίκος ΕΑΠ 17
ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2021
5+2βιβλίαγιατο1821
ΟΕκδοτικόςΟίκοςτουΕΑΠµεαφορµήτηνεπέτειοτων200χρόνωναπότηνΕλληνικήΕπανάσταση
παρουσιάζειπρωτότυπαέργα
ία σειρά πρωτότυπων µελετών και έργων έγκριτων ερευ- λευθερωτικού Αγώνα παρουσιάζει ο Εκδοτικός Οίκος του Ελληνι-
νητών και πανεπιστηµιακών που φωτίζουν και αναδεικνύουν κού Ανοικτού Πανεπιστηµίου, στο πλαίσιο της φετινής επετείου των
Μνέες και άγνωστες µέχρι τώρα πτυχές και όψεις του απε- 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.
Σπύρος Ι. Ασδραχάς
«Πρωτόγονη Επανάσταση»
Το έργο του Σπύρου Ι. Ασδραχά, «Πρωτόγονη Επανάσταση.
Αρµατολοί και κλέφτες (18ος-19ος αι.)» (επιλογή κειµέ-
νων-πρόλογος, Νίκος Θεοτοκάς, εκδοτική φροντίδα Άννα
Ματθαίου, Πόλη Πολέµη, 2019) προτείνει µια ρηξικέλευθη
προσέγγιση του κόσµου των κλεφτών και των αρµατολών,
ξεδιπλώνοντας µέσω των αρχειακών εγγράφων, των επι-
στολών και άλλων τεκµηρίων µηχανισµούς, δίκτυα σχέσε-
ων, πλέγµατα αντιθέσεων, ανταγωνισµών, συµµαχιών και
αλληλεγγυοτήτων. Όπως αναφέρει ο Ν. Θεοτοκάς «ο Ασ-
δραχάς υφαίνει ένα µεγάλο ιστοριογραφικό σχέδιο που
πλέκεται συνοµιλώντας µε τα µεγάλα ρεύµατα σκέψης και
τους στοχαστές των κοινωνικών επιστηµών. [...] Πάσχισε
να µας µάθει πως η γραµµατική και τα νοήµατα των τεκµη-
ρίων παραπέµπουν στον δικό τους καιρό. Και πως χρειάζε-
ται να µεταγραφούν στη γραµµατική και τις σηµασίες που
έχουν οι λέξεις και τα σήµατα στο τραπέζι του ερµηνευτή.
[...] Τούτος είναι ο τρόπος της ερµηνείας και της διά του
τεκµηρίου επιχειρηµατολογίας που σ' αυτό το βιβλίο µάς
ανοίγει τις πόρτες και µάς προσφέρει τα εργαλεία για να
αναµετρηθούµε µε τα προβλήµατα κατανόησης της πρωτό-
γονης επανάστασης».
Η. Κολοβός-Σ. Ιλιτζάκ-Μ. Παναχί
«Η Οργή του Σουλτάνου»
Την αντίδραση της εξουσίας, την πλευρά του «Άλλου», και
µάλιστα στο ανώτατο επίπεδο της Οθωµανικής Αυτοκρατο-
ρίας, εξετάζει και ερµηνεύει το έργο των Ηλία Κολοβού,
Σουκρού Ιλιτζάκ, Μοχαµάντ Σχαριάτ Παναχί, «Η Οργή του
Σουλτάνου. Αυτόγραφα διατάγµατα του Μαχµούτ Β’ το
1821». Σε αυτό οι συγγραφείς µεταφράζουν στα ελληνικά
µια επιλογή εγγράφων από την ταξινοµική σειρά αρχειακών
καταχωρίσεων των αυτόγραφων διαταγµάτων (χάτι χουµαγι-
ούν) του Σουλτάνου Μαχµούτ Β’ (1785-1839, β. 1808-
1839) που χρονολογούνται στο 1821 και αφορούν στην
έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης. Όπως αποκαλύπτουν,
η «οργή του σουλτάνου» ήταν µόνο το πρώτο βήµα για τη
χάραξη και εφαρµογή µιας πολιτικής για την αντιµετώπιση
της Ελληνικής Επανάστασης που επέφερε αλλαγές και
στην ίδια την Αυτοκρατορία.
∆. Παπασταµατίου-Φ. Κοτζαγεώργης
«Στις παρυφές
της Επανάστασης»
Το επαναστατικό κίνηµα στη Μακεδονία εξετάζει το έργο
των ∆ηµήτρη Παπασταµατίου και Φωκίωνα Κοτζαγεώργη,
«Στις παρυφές της Επανάστασης. Μια νέα προσέγγιση του
αγώνα στη Μακεδονία και του κινήµατος του Εµµανουήλ
Παπά µε βάση το οθωµανικό τεκµηριακό υλικό» που βρίσκε-
ται υπό έκδοση, εστιάζοντας κατά κύριο λόγο στην επανά-
σταση στη Χαλκιδική µε στόχο την αντανάκλαση που είχε η
επαναστατική συγκυρία σε ένα περιφερειακό οθωµανικό
αρχείο, αυτό του Ιεροδικείου Θεσσαλονίκης. Η οπτική είναι
εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, καθώς µελετά την εφαρµογή των
κεντρικά σχεδιασµένων πολιτικών και τις ιδιαιτερότητες,
δυσκολίες, αποκλίσεις και αναπροσαρµογές που επέβαλε η
τοπική πραγµατικότητα, δίνοντας βάρος όχι στη σουλτανική
αρχή, αλλά στις περιφερειακές διοικητικές και δικαστικές
αυθεντίες, στην προσπάθειά τους να καταστείλουν το επα-
ναστατικό κίνηµα του Παπά. Το υλικό στο οποίο βασίζεται η
έρευνα είναι οι κώδικες του οθωµανικού Ιεροδικείου Θεσ-
σαλονίκης, οι οποίοι φυλάσσονται στο «Ιστορικό Αρχείο Μα-
κεδονίας», που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη. Πρόκειται για
µία από τις αρκετές συλλογές οθωµανικού υλικού του
«Ιστορικού Αρχείου Μακεδονίας», πλήρως ταξινοµηµένη
και αρκετά γνωστή στην έρευνα, αν και ακόµη όχι πλήρως
αξιοποιηµένη ερευνητικά.
Αντώνης Μανιτάκης
«Ελληνικός
συνταγµατισµός 200 χρόνια
µετά»
Μια συνταγµατική και πολιτική ανάγνωση των Επαναστα-
τικών Συνταγµάτων προσφέρει το έργο του Αντώνη Μανι-
τάκη «Ελληνικός συνταγµατισµός 200 χρόνια µετά. ∆ηµο-
κρατικός, νεωτερικός, ακµαίος» (2020). Η συνταγµατική
και πολιτική θεωρία, σε αγαστή σύµπλευση µε την ιστο-
ρία των πολιτικών ιδεών, χαρακτηρίζουν τα Συντάγµατα
της επαναστατικής περιόδου, όντας κείµενα καταστατικά
µιας δηµοκρατικής πολιτείας, που διαπνέονταν από τις
δηµοκρατικές και φιλελεύθερες αντιλήψεις της εποχής
και είχαν εµποτιστεί µε τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστα-
σης και του ΕυρωπαSκού ∆ιαφωτισµού.
∆ιονύσης Τζάκης
«Η µεταστροφή του Καραϊσκάκη»
Τους νέου τύπου επαναστάτες πραγµατεύεται το έργο του ∆ιονύση
Τζάκη, «Η µεταστροφή του ΚαραSσκάκη. Από τον κλεφταρµατολό στον
επαναστάτη» (2021), υπάγοντας τη «µεταµόρφωση» του ΚαραSσκάκη
τα τελευταία χρόνια της Επανάστασης στους µετασχηµατισµούς που
προκαλεί το Εικοσιένα ως µια «νέου τύπου» επανάσταση, πολιτική και
ιδεολογική, στο πλαίσιο της οποίας η ένοπλη δράση και η οργάνωση
του πολέµου (όφειλαν να) υπηρετούν τις αρχές και τους στόχους του
πατριωτισµού, της σύγχρονης αυτής πολιτικής ιδεολογίας, στο όνοµα
της οποίας συγκροτήθηκαν τα πρώτα εθνικά κινήµατα στα τέλη του
18ου και στις αρχές του 19ου αιώνα – µεταξύ αυτών και το ελληνικό.
Στην µελέτη, η ριζική αλλαγή του ΚαραSσκάκη αντιµετωπίζεται ως µια
σύνθετη και ανοιχτή ως προς την κατάληξή της διαδικασία, η οποία
µπορεί να κατανοηθεί σε συνάρτηση µε την κοσµογονία που προκάλε-
σε ο πόλεµος της εθνικής ανεξαρτησίας συνολικά στις επαναστατη-
µένες περιοχές και ειδικά στους οπλαρχηγούς των ορεινών επαρχιών
της Ρούµελης.
Θανάσης Μπαρλαγιάννης
«Ιατρική ιστορία
της Επανάστασης»
Στην «Ιατρική ιστορία της Επανάστασης του 1821 και
της Ελληνικής Πολιτείας (1821-1831). Οι απαρχές
συγκρότησης της ελληνικής δηµόσιας υγείας» (υπό
έκδοση) ο Θανάσης Μπαρλαγιάννης συνοψίζει για
πρώτη φορά το υλικό που έχει φέρει στο φως η µέχρι
στιγµής έρευνα σχετικά µε την ιατρική, την υγεία και
την αρρώστια στη διάρκεια της Επανάστασης του
1821 και της καποδιστριακής περιόδου. Πραγµα-
τεύεται τις ιατρικές επιστηµονικές διασταυρώσεις,
τη στρατιωτική και τη µοναστηριακή ιατρική, ερευνά
τους επαγγελµατίες της υγείας, τα νοσοκοµεία, τα
λοιµοκαθαρτήρια και τα υγειονοµεία, τα οικονοµικά
της υγείας, τις επιδηµίες, τις συνθήκες υγιεινής, την
περίθαλψη και την πρόνοια και τον εµβολιασµό κατά
της ευλογιάς, ενώ τα ζητήµατα αυτά προσεγγίζονται
µε τα εργαλεία των medical humanities, ιδιαιτέρως
της «ιατρικής ιστορίας». Κατανοώντας τους τρόπους
αλληλεξάρτησης του ανθρωπίνου σώµατος, ως φυσι-
κού δεδοµένου, µε τους λόγους περί υγείας του και
µε τις κοινωνικές και ιατρικές πρακτικές από τα
µέσα του 18ου αιώνα και εξής, το έργο θέτει το ζή-
τηµα της αύξησης του ενδιαφέροντος για την υγεία
στο επίκεντρο των διαδικασιών που πυροδότησαν οι
πολεµικές συγκρούσεις του 1821.