Page 18 - Layout 1

18 Αφιέρωµα ΜΑΪΟΣ 2021

«ΕάλωηΠόλις»

568χρόνιααπότηνκατάρρευσητηςΒυζαντινήςΑυτοκρατορίας
καιέναςσχεδόνχρόνοςαπότηµετατροπήτηςΑγιάςΣοφιάςσεισλαµικότέµενος

ε µία ιδιαίτερα κρίσιµη για την Ελλάδα και
τους Έλληνες εποχή, µε τις προκλήσεις να ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ…
Σείναι συνεχείς από την τουρκική πλευρά, τι-
µάται φέτος, 568 χρόνια µετά, η θλιβερή επέτειος Ήταν 29 Μα.ου 1453, όταν ήχησε η
της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης από τους κραυγή "Εάλω η Πόλις". Ο ουρανός
Οθωµανούς. Η 29η Μα.ου του 1453 έµεινε χα- σκοτείνιασε και ο χρόνος σταµάτησε.
ραγµένη βαθιά στη µνήµη των Ελλήνων ως «απο- Η Βασιλεύουσα, η Πόλη των Αγίων,
φράδα ηµέρα» και η ανάµνησή της εξακολουθεί των Αυτοκρατόρων και των θρύλων,
να έχει µεγάλη σηµασία για τους Έλληνες. έπεσε ολοκληρωτικά στα χέρια των
Ιδίως, φέτος που η Αγιά Σοφιά, το εµβληµατικό Οθωµανών.
µνηµείο παγκόσµιας πολιτιστικής κληρονοµιάς της Η Άλωση της Κωνσταντινούπολης
UNESCO, το αξεπέραστο σύµβολο της ορθοδο- ήταν το αποτέλεσµα της πολιορκίας
ξίας µε θαυµαστή αρχιτεκτονική και σπουδαία ιστο- της βυζαντινής πρωτεύουσας από
ρία, έχει µετατραπεί σε ισλαµικό τέµενος. τον οθωµανικό στρατό. Ο Μωάµεθ Β'
ή αλλιώς Χαν Μεχµέτ ήταν ένας ιδιαί-
Μετά από εννέα δεκαετίες µε απόφαση του Τούρ- τερα σκληρός, επίµονος, διψασµένος
κου προέδρου, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, στις 24 για δόξα και σκληροτράχηλος σουλ-
Ιουλίου του 2020, γράφτηκε µια ακόµα «µαύρη σε- τάνος. Η επιθυµία του να κατακτήσει
λίδα». την Κωνσταντινούπολη είχε γίνει έµ-
Η Αγιά Σoφιά, που από το 1934 µε απόφαση του µονη ιδέα, ο οποίος λέγεται ότι έµε-
Κεµάλ Ατατούρκ, είχε µετατραπεί σε µουσείο και παγκόσµιας πολιτιστικής κληρονοµιάς πρέπει να την πτώση της το 1453, την ονειρεµένη και αλη- νε άυπνος για συνεχείς νύχτες, χα-
έργο παγκόσµιας πολιτιστικής κληρονοµιάς, µε- ράσσοντας στο χαρτί το σχέδιο της
τατράπηκε ξανά, για δεύτερη φορά µετά το προφυλαχθεί. σµόνητη Πόλη, την πρωτεύουσα της Βυζαντινής Πόλης και σηµειώνοντας τα σηµεία
1453, σε τζαµί, φιλοξενώντας την πρώτη µου- Για «ευθεία πρόκληση της ιστορικής µνήµης» των Αυτοκρατορίας που άντεξε επί 11 αιώνες. που µπορούσαν να προσβληθούν ευ-
Ελλήνων έκανε λόγο η Πρόεδρος της ∆ηµοκρα-
∆ιότι η ιστορία της βασιλίδος των πόλεων απο-
σουλµανική προσευχή. Η οργή και η κατακραυγή τίας, Κατερίνα Σακελλαροπούλου, ενώ σε άλλο τελεί θεµελιώδους σηµασίας µέρος της πολύ- κολότερα.
διεθνής, από τον πολιτικό και τον ακαδηµα\κό κό- σηµείο ανέφερε πως «η Αγία Σοφία, µνηµείο µε πτυχης και πολυτάραχης ιστορίας της Μεσαι- Η πολιορκία αυτή, η οποία διήρκεσε
σµο, χωρίς όµως να µπορέσει να ανατρέψει τις οικουµενικό χαρακτήρα, ανήκει στην ανθρωπότητα ωνικής Ελληνικής Αυτοκρατορίας, τόσο των πε- από τις 6 Απριλίου έως την Τρίτη 29
αποφάσεις του Τούρκου προέδρου. και την παγκόσµια πολιτιστική κληρονοµιά. Είναι ριόδων της ακµής της όσο και των φάσεων της Μα.ου, εξασθένισε τόσο την Αυτο-
«Σήµερα έγινε η πραγµατική Άλωση της Πόλης» σύµβολο της ορθοδοξίας και ολόκληρου του παρακµής της. Γι’ αυτό και κάθε χρόνο, η Ελλά- κρατορία που δεν µπόρεσε να αντι-
είχε δηλώσει τότε η διακεκριµένη ακαδηµα\κός, χριστιανικού κόσµου». δα αποτίει ένα διαρκή και µεγάλο φόρο τιµής στο σταθεί αποτελεσµατικά στην προέλα-
ση των Οθωµανών, οι οποίοι κατόρ-
Ελληνίδα βυζαντινολόγος-ιστορικός και πρώην Και είναι αδιαµφισβήτητο γεγονός ότι για τους Έλ- Βυζαντινό κράτος, τη Ρωµανία, όπως την ανα- θωσαν µέχρι τα τέλη του 17ου αιώνα
πρύτανης του Πανεπιστηµίου της Σορβόνης, ληνες η Αγιά Σοφιά δεν θα πάψει ποτέ να είναι φέρουν τα κείµενα της εποχής, το εκχριστιανισθέν να φτάσουν έως την καρδιά της Ευ-
Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, χαρακτηρίζοντας τρα- ιερός χώρος και κανείς δεν µπορεί να ακυρώσει Ρωµα\κό κράτος του Ελληνικού Έθνους, όπως το ρώπης, απειλώντας την Βιέννη.
γική την απόφαση Ερντογάν. «Αν ακούσω ότι τα την αξία και την αίγλη του µνηµείου. Όπως δεν χαρακτηρίζει ο νεότερος βυζαντινολόγος, ∆ιο-
ψηφιδωτά έχουν δακρύσει, δεν θα εκπλαγώ, ούτε µπορεί να σβήσει ποτέ από τις καρδιές τους, παρά νύσιος Ζακυνθηνός.
για ποιο λόγο χτυπούν οι καµπάνες. Xτυπούν για
την χριστιανοσύνη», είχε πει συγκλονίζοντας
τους πάντες, για να συµπληρώσει ότι «όταν ένας
λαός έχει ανάγκη από τέτοιους συµβολισµούς για Κ Κω ων νσ στ τα αν ντ τί ίν νο ος ς Π Πα αλ λα αι ιο ολ λό όγ γο ος ς, , ο ο µ µα αρ ρµ µα αρ ρω ωµ µέ έν νο ος ς τ τε ελ λε ευ υτ τα αί ίο ος ς α αυ υτ το οκ κρ ρά άτ το ορ ρα ας ς
να διατηρήσει τη συνοχή του, απέχει πολύ από τα
ευρωπα\κά δεδοµένα».
∆εν ήταν η µοναδική που χαρακτήρισε έτσι την µε- Ο Κωνσταντίνος ΙΑ' υπήρξε ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντί- Τον συµβούλεψαν να φύγει, να τρέξει µακριά για να µην πέσει στα χέ-
τατροπή του παγκόσµιου µνηµείου σε τζαµί. ου, ο οποίος µε το φρόνηµα και την αυτοθυσία του, σηµάδεψε χαρα- ρια των εχθρών. Εκείνος αρνήθηκε. Παρέµεινε µέχρι τέλους. Πολέµησε
Πολλοί πανεπιστηµιακοί καθηγητές και ιστορικοί κτηριστικά το γεγονός της πτώσης. δίπλα δίπλα µε τους απλούς στρατιώτες χωρίς να υπολογίζει τη ζωή
ερµήνευσαν την στάση αυτή της Τουρκίας ως ένα Έπεσε ηρωικά µαχόµενος στις ορδές του σουλτάνου Μωάµεθ Β’ στις του.
σαφές µήνυµα επίδειξης ισχύος τόσο προς τον 29 Μα.ου 1453. Μετά τον θάνατό του πέρασε στη σφαίρα του θρύ- Το πρωί της 29ης Μα.ου, η Πόλη έπεσε. Ο στρατός του Μωάµεθ Β’
Ελληνισµό, όσο και προς τους υπόλοιπους διε- λου. ξεχύθηκε µέσα στην Βασιλεύουσα, καταστρέφοντας, λεηλατών-
θνείς παίκτες, από µια χώρα που είναι µια στα- Φόρεσε το στέµµα του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου στις 6 τας, δολοφονώντας. Ακόµη και εκείνη τη στιγµή, ο Κωνσταντί-
θερά αναδυόµενη ηγεµονική δύναµη, η οποία µπο- Ιανουαρίου 1449. Ο αυτοκράτορας ήταν τότε 45 ετών. Η νος δεν υποχώρησε. Έπεσε στη µάχη µαζί µε τους στρατιώ-
ρεί να αποφασίζει και να πράττει κατά πώς η ίδια στέψη του πραγµατοποιήθηκε στον Μυστρά, στην εκκλησία τες του. Ο Μωάµεθ έδωσε εντολή να βρουν το σώµα του Αυ-
εννοεί το εθνικό της συµφέρον, αλλά και κατά πώς του Αγίου ∆ηµητρίου, εκεί όπου σήµερα ένας µαρµάρι- τοκράτορα. Τον αναζήτησαν ανάµεσα στις σορούς των τε-
θεωρεί ότι της επιτάσσει ο ιστορικός της ρόλος νος δικέφαλος αετός µαρτυρά την ιστορία της στέψης του λευταίων υπερασπιστών της Βασιλεύουσας προσπαθώντας να
στον σύγχρονο κόσµο. τελευταίου αυτοκράτορα. τον αναγνωρίσουν από τα διάσηµά του.
Ο Κώστας Υφαντής, καθηγητής ∆ιεθνών Σχέσε- Ήδη οι Οθωµανοί είχαν αρχίσει να απειλούν την Βασι- Τελικά όταν τον αναγνώρισαν από τους αετούς που ήταν
ων στο Πάντειο Πανεπιστήµιο, είχε επισηµάνει: λεύουσα την οποία προσπάθησε να οχυρώσει όσο το δυ- χαραγµένοι στις βασιλικές περικνηµίδες, ο Μωάµεθ, τι-
«Πέρα από την απολύτως φυσιολογική πικρία, νατόν καλύτερα ενισχύοντας τα οχυρωµατικά µώντας τον άξιο αντίπαλό του, έδωσε εντολή να του γί-
απογοήτευση και αγανάκτηση που νιώθουµε έργα. νει βασιλική κηδεία. Απαγόρευσε όµως να ανακοινωθεί
στην Ελλάδα –αφού το αριστούργηµα του Βυ- Την παραµονή της “µαύρης” 29ης Μα.ου ο τόπος της ταφής του.
ζαντίου έχει ιδιαίτερη θέση στη συγκρότηση της 1453, ο Κωνσταντίνος γνωρίζοντας Τη θέση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας πήρε η Οθω-
εθνικής µας συνείδησης και της θέσης µας πως η τελική µάχη πλησίαζε λειτουρ- µανική της οποίας η πρωτεύουσα µεταφέρθηκε από
στον ιστορικό χρόνο και χώρο– η εξέλιξη αυτή έρ- γήθηκε στην Αγία Σοφία, κοινώνησε και την Αδριανούπολη στην Κωνσταντινούπολη, την
χεται να επιβεβαιώσει την πορεία της Τουρκίας προσπάθησε να ενθαρρύνει τους λι- οποία µετονόµασαν οι Τούρκοι σε Ισταµπούλ (=
ή το προς τα πού επιχειρεί να στρέψει την τουρ- γοστούς, σε σχέση µε τη “θάλασσα” Εις την Πόλιν), και παρέµεινε έδρα της Αυτο-
κική ∆ηµοκρατία ο Πρόεδρος Ερντογάν και το AKP. των εχθρών, υπερασπιστές της Βασι- κρατορίας ώς την οριστική κατάλυσή της το
Η µετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαµί είναι απο- λεύουσας. 1922.
λύτως σύµφυτη µε το αξιακό σύστηµα του Ερν- Οι ιστορικοί γράφουν πως µετά τον τραυ- Ο πόνος για την πτώση και τον χαµό της Πό-
τογάν και των οπαδών του». Ηγέτες κορυφαίων µατισµό του Γενουάτη Ιωάννη Ιουστινιά- λης και η ελπίδα για αποτίναξη του ζυγού πέ-
κρατών αναγνώρισαν πως η ακεραιότητα αυτού νη, στον οποίο είχε στηρίξει τις ελπίδες ρασε από γενιά σε γενιά µέσα από την λα\κή ποί-
του θρησκευτικού, αρχιτεκτονικού και ιστορικού του για την σωτηρία της Πόλης, ο Κων- ηση “Σώπασε, κυρα-∆έσποινα, και µη πολυδα-
κοσµήµατος-σύµβολο της ανεξιθρησκίας, της σταντίνος είχε καταλάβει πως πλέον η κρύζεις, πάλι µε χρόνους, µε καιρούς, πάλι δικά
ανεκτικότητας και της ποικιλοµορφίας που έχει µάχη είχε χαθεί. µας θα ’ναι”…
συµπεριληφθεί στον κατάλογο των µνηµείων