Page 29 - praktikos-odigos

3. Η ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ
28 ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΦΥΛΟ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΟ ΕΑΠ
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΑΠ: ΕΜΦΥΛΟΣ
οποίων έχουν ήδη παρουσιαστεί παραπάνω, και που οδήγησαν στην ανάπτυξη
των πρώτων οδηγών με ρυθμιστικές προτάσεις συμπεριληπτικής γλώσσας για ΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
την ελληνική, «Το Φύλο της Γλώσσας: Οδηγός μη Σεξιστικής Γλώσσας για τον
Δημόσιο Ελληνικό Λόγο» (Τσοκαλίδου, 1996) και αντίστοιχα «Οδηγός Χρήσης ύμφωνα με τα επίσημα αριθμητικά στοιχεία του Ελληνικού Ανοιχτού
μη-Σεξιστικής Γλώσσας στα Διοικητικά Έγγραφα» (Γκασούκα & Γεωργαλίδου, 2014). Πανεπιστημίου (ΕΑΠ), τα οποία βρίσκονται αναρτημένα στη σελίδα του
Τόσο οι αρχικές προτάσεις μορφολογικής ρύθμισης των θηλυκών επαγγελμα- Σ Ιδρύματος, ‘Το ΕΑΠ με Αριθμούς’ (https://numbers.eap.gr/index.html), η
Αντίσταση τικών των Τριανταφυλλίδη (1963), Τσοπανάκη (1982), Κριαρά (1988) και Λυπουρλή σύνθεση ανά φύλο της ακαδημαϊκής κοινότητας του ΕΑΠ το ακαδημαϊκό έτος
21
υιοθέτησης (1990), όσο και οι μετέπειτα προτάσεις συμπεριληπτικής γλώσσας των Τσοκαλίδου 2020-2021 διαμορφωνόταν με μία σαφή υπεροχή του ανδρικού φύλου έναντι του
ρυθμιστικών (1996) και Γκασούκα και Γεωργαλίδου (2014), αποτελούν προτάσεις με κριτήριο γυναικείου στο ακαδημαϊκό προσωπικό, ενώ το αντίθετο καταγραφόταν στην
προτάσεων τη γραμματικότητα των θηλυκών επαγγελματικών ουσιαστικών και των προ- κατηγορία των φοιτητριών/-τών. Συγκεκριμένα, στα 44 μέλη ΔΕΠ (Διδακτικό
σαρτημάτων και συμπληρωμάτων τους, οι οποίες εναρμονίζονται με το μορφο- Ερευνητικό Προσωπικό) το 61% ήταν άνδρες, ενώ μόλις το 39% γυναίκες, και
λογικό και κλιτικό σύστημα της νέας ελληνικής και τηρούν τη συμφωνία γραμ- αντίστοιχα στα 2.835 μέλη ΣΕΠ (Συνεργαζόμενο Εκπαιδευτικό Προσωπικό) το
ματικού γένους. Ωστόσο, παρόλη την πληθώρα των προσεγγίσεων, καμία από 63% ήταν άνδρες και το 37% γυναίκες. Αντίθετα, στο σύνολο των 11.289 νεο-
τις προτεινόμενες ρυθμιστικές προτάσεις για επιθηματοποίηση με κάποιο θηλυ- εισαχθείσων/-έντων φοιτητριών/-τών και των 7.792 αποφοιτήσασων/-σαντων
κό επίθημα δεν φαίνεται να έχει επικρατήσει ως νόρμα στις επίσημες γλωσσικές το 64% ήταν γυναίκες και μόλις το 36% άνδρες.
ποικιλίες. Άλλωστε, σύμφωνα με τον Τριανταφυλλίδη (1963), απαραίτητη Η ποσοτική αυτή ανάλυση της σύνθεσης των φύλων στο ΕΑΠ αναδεικνύει την
προϋπόθεση για την καθιέρωση των θηλυκών επιθημάτων αποτελεί η χρήση και αντίθεση ανάμεσα στην αυξημένη επίδοση του γυναικείου φύλου στο επίπεδο
η επανάληψή τους, ώστε να εναρμονιστούν με το γλωσσικό αίσθημα των ομι- σπουδών-διαδικασίας εξετάσεων και στην περιορισμένη επιτυχία του ίδιου φύλου
λητών/-τριών. Η επιφυλακτικότητα σχηματισμού θηλυκών επαγγελματικών με στην επαγγελματική και ακαδημαϊκή ανέλιξη, επιβεβαιώνοντας την υποεκπρο-
θηλυκά επιθήματα παρατηρείται κυρίως στους/στις ομιλητές/-τριες με υψηλό σώπηση του γυναικείου φύλου σε θέσεις εξουσίας-λήψης αποφάσεων και σε
μορφωτικό επίπεδο, οι οποίοι/οποίες ορίζουν τη νόρμα και επιλέγουν είτε περι- τομείς έρευνας και ακαδημαϊκής εξέλιξης. Ο περιορισμός αυτός αφενός φαίνεται
φραστικό σχηματισμό (οι γυναίκες συγγραφείς), είτε σχηματισμό με αρσενικό να συνδέεται με έμφυλες προκαταλήψεις και στερεότυπα, που λειτουργούν ως
επίθημα (η συγγραφέας) ή ακόμα και σχηματισμό σύμφωνα με τη μορφολογία αόρατα εμπόδια −φαινόμενο της ‘γυάλινης οροφής’ − εμποδίζοντας σε ποικίλα
22
της καθαρεύουσας (η συγγραφεύς) (Τσοπανάκης, 1982). Πρόκειται για την επίπεδα την επαγγελματική και ακαδημαϊκή σταδιοδρομία των γυναικών έναντι
κοινωνική αξιολόγηση που υφίστανται οι γλωσσικές χρήσεις από τους/τις ομι- των ανδρών. Αφετέρου, ο περιορισμός πιθανότατα να οφείλεται στην ελλιπή
λητές/-τριες, διακρίνοντάς τες σε ‘καλές γλωσσικές χρήσεις’ που χαρακτηρίζουν ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και επιμόρφωση της ευρύτερης κοινωνίας, αλλά
τους/τις κοινωνικά ‘εκλεκτούς/-ές’ ομιλητές/-τριες και σε ‘κακές γλωσσικές και πιο συγκεκριμένα των στελεχών εξουσίας και του εργατικού δυναμικού, σε
χρήσεις’ που χαρακτηρίζουν την ‘ακαλλιέργητη πλειοψηφία’ (Χριστίδης, 2001, θέματα ισότητας των φύλων, κριτικής αναγνώρισης των ορατών και αόρατων
σ. 166). Κατ’ επέκταση δημιουργείται το ερώτημα και κατά πόσο πρακτικές έμφυλων προκαταλήψεων, των φαινομένων σεξισμού και των τρόπων αντιμε-
συμπεριληπτικής γλώσσας έχουν γίνει αποδεκτές από τους/τις ομιλητές/-τριες τώπισής τους με στόχο την αλλαγή της στερεοτυπικής νοοτροπίας (βλ. σχετικά
της ελληνικής και εφαρμόζονται σε επίσημα έγγραφα φορέων, όπως του ΕΑΠ, Γκασούκα & Γεωργαλίδου, 2014 και Συρεγγέλα, 2020).
συμβάλλοντας στον περιορισμό και στην υπέρβαση του γλωσσικού σεξισμού.

21. Σε αυτό το σημείο χρειάζεται να υπογραμμιστεί ότι η δυαδική διάκριση άνδρας-γυναίκα
ακολουθεί τις δεδομένες καταχωρήσεις με βάση ληξιαρχικούς καταμερισμούς με τις ανάλογες
γραμματικές επιλογές αρσενικό-θηλυκό γραμματικό γένος που αναπόφευκτα διαμορφώνουν
την ανάλυση και τις προτάσεις του Οδηγού, γεγονός που αδικεί τη θεωρητική συζήτηση
για τη σχετικοποίηση των έμφυλων ταυτοτήτων και μας πάει πίσω στην ουσιοκρατική
βιολογική διάκριση.
22. Ο όρος ‘γυάλινη οροφή’ (glass escalator ή glass cliff ή sticky floor) εμφανίστηκε για πρώτη
φορά το 1986 οπότε και χρησιμοποιήθηκε από την Wall Street Journal σε έκθεση σχετική με
τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες κατά την προσπάθεια ανέλιξής τους σε ανώτερες
θέσεις εξουσίας (Παπαλεξανδρή, 2018, σ. 226). Έκτοτε ο όρος αναφέρεται στο αόρατο φράγμα
έμφυλων στερεοτύπων και προκαταλήψεων που δομείται σε ανδροκρατούμενα περιβάλλο-
ντα και προκαλεί τον αποκλεισμό κυρίως του γυναικείου φύλου, αλλά και γενικότερα μη
κυρίαρχων ομάδων, από ανώτερες θέσεις εργασίας (βλ. Γκασούκα & Γεωργαλίδου, 2014).