Page 27 - praktikos-odigos

26 ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΦΥΛΟ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΟ ΕΑΠ Ο ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ ΣΕΞΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 27
των σημασιολογικών μαρκαρισμάτων που φέρουν ορισμένα από τα επιθήματά Γίνεται αντιληπτό ότι, παρά τις όποιες συγκλίσεις ή/και αποκλίσεις εμφανίζουν
τους. Συγκεκριμένα, παρατηρείται η χρήση θηλυκών επιθημάτων, διγενών, αλλά μεταξύ τους οι προσεγγίσεις, έχουν ως κοινό τη χρήση θηλυκών επιθημάτων στον
και αρσενικών επιθημάτων κληρονομημένων από την καθαρεύουσα. Ωστόσο, σχηματισμό θηλυκών επαγγελματικών από επαγγέλματα υψηλού κοινωνικού
τα αρσενικά επιθήματα που χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά κατά την καθα- κύρους. Εξαίρεση αποτελεί η πρόταση του Κριαρά (1988) που προτείνει τη δια-
ρεύουσα αναγνωρίζονται πλέον από τους/τις σύγχρονους/-ες ομιλητές/-τριες τήρηση του επιθήματος -ος στα θηλυκά επαγγελματικά από αρσενικά σε -ος και
ως διγενή και δεν αξιολογούνται ως φαινόμενα υπερδιόρθωσης. Η χρήση των τη λειτουργία του άρθρου ως δείκτη γένους (ο δικηγόρος/η δικηγόρος). Αν και
διγενών και αρσενικών επιθημάτων συνδέονται με το λόγιο επίπεδο και χρησιμο- ο Κριαράς υποστηρίζει ότι ο συγκεκριμένος σχηματισμός αντιβαίνει το κλιτικό
ποιούνται κυρίως στον σχηματισμό θηλυκών επαγγελματικών από επαγγέλματα σύστημα, ωστόσο τον θεωρεί επιτρεπτό ως ένα είδος συμβιβασμού μεταξύ του
υψηλού κύρους, ενώ πολλά από αυτά βρίσκονται σε συμπληρωματική κατανομή κλιτικού συστήματος της νέας και της αρχαίας ελληνικής δεδομένου ότι έχουν
με θηλυκά επιθήματα που σχηματίζουν τους παράλληλους τύπους των θηλυκών διατηρηθεί από την αρχαία ορισμένα θηλυκά ουσιαστικά σε -ος (η πρόοδος).
επαγγελματικών, αλλά συνδέονται με αρνητικές/μειωτικές συνδηλώσεις (η Παράλληλα και στο ίδιο πλαίσιο ερευνών διατυπώθηκαν και οι πρώτες πα-
βουλευτής / βουλεύτρια / βουλευτίνα, η γιατρός / γιατρίνα / γιάτρισσα / γιατρέ(σ) ρατηρήσεις σχετικά με την τήρηση της συμφωνίας μεταξύ των θηλυκών επαγ-
·
σα, η αρχιτέκτονας / αρχιτεκτόνισσα) (Κλαίρης & Μπαμπινιώτης, 2011, σ. 59 γελματικών και των προσαρτημάτων τους, ιδιαίτερα των λεγόμενων λόγιων
Παυλίδου, 2006). Αντίθετα, στα θηλυκά επαγγελματικά από επαγγέλματα χαμηλού επιθέτων σε -ων/-ουσα/-ον (ο προεδρεύων / η προεδρεύουσα / το προεδρεύον),
κοινωνικού κύρους που σχηματίζονται με θηλυκά επιθήματα δεν παρατηρούνται -ης/-ης/-ες (ο πλήρης / η πλήρης / το πλήρες), -ής/-ής/-ές (ο ευτυχής / η ευτυχής
παράλληλοι τύποι με αρσενικό ή διγενές επίθημα. / το ευτυχές) και -ός/-ός ή και ή/-ό (ο γενεσιουργός / η γενεσιουργός ή γενεσιουρ-
Ακριβώς αυτή η πολυτυπία των θηλυκών επαγγελματικών υψηλού κοινωνικού γή / το γενεσιουργό). Πρώτος ο Κριαράς (1988) παρατήρησε ότι δεν τηρείται η
Οι ρυθμι- κύρους συγκέντρωσαν το ερευνητικό ενδιαφέρον των πρώτων προσεγγίσεων συμφωνία γραμματικού γένους μεταξύ θηλυκών επαγγελματικών σε -ος και των
στικές με τους Τριανταφυλλίδη (1963), Τσοπανάκη (1982), Κριαρά (1988) και Λυπουρλή επιθέτων-προσαρτημάτων τους, καθώς αντί του θηλυκού τύπου του επιθέτου
προτάσεις (1990) να εστιάζουν κυρίως στη μορφολογική ρύθμιση των θηλυκών επαγγελ- συνηθίζεται να χρησιμοποιείται ο αρσενικός (*η προεδρεύων αντιπρόεδρος αντί η
ματικών που παράγονται από αρσενικά σε -ος, -τής, -ης, -ας, -ίας (φιλόλογος, προεδρεύουσα αντιπρόεδρος). Ως προτάσεις επίλυσης της ασυμφωνίας προτείνει,
βουλευτής, πρύτανης, συγγραφέας, ταμίας). Στον πίνακα 2 που ακολουθεί πα- είτε την τήρηση του θηλυκού τύπου του επιθέτου (η προεδρεύουσα αντιπρόεδρος),
ρουσιάζονται συγκεντρωτικά οι ρυθμιστικές προτάσεις τους για τον καταλλη- είτε την περιφραστική δήλωσή του (η αντιπρόεδρος που προέδρευε). Παρόμοια
λότερο τρόπο επιθηματοποίησης των θηλυκών επαγγελματικών ανάλογα με το και ο Λυπουρλής (1990) παρατήρησε φαινόμενα ασυμφωνίας κατά τη σύνταξη
επίθημα των αρσενικών επαγγελματικών από τα οποία παράγονται: θηλυκών επαγγελματικών με αρχαιοελληνικά επίθετα σε -ης, -ες, -ων (ευγνώ-
μων) και -ος (γενεσιουργός), που, κατά τη γνώμη του, οφείλονται στη δυσκολία
-τής -ος -ης -έας -ιάς προσαρμογής τους στο μορφολογικό και κλιτικό σύστημα της νέας ελληνικής ,
20
Τριανταφυλλίδης 16 -ίνα 17 - - - - προτείνοντας τη χρήση συνώνυμων λέξεων με προσαρμοσμένα επιθήματα για
Τσοπανάκης -τρια - -ισσα 18 - - αποφυγή των ασυμφωνιών.
Πέρα από τις προαναφερθείσες ρυθμιστικές προτάσεις στο πλαίσιο της μορ-
Κριαράς - -ος -ισσα -ισσα -ισσα φολογικής προτυποποίησης της νέας ελληνικής, το θέμα της χρήσης/επιλογής
Λυπουρλής -τρια -ίνα ή -ισσα 19 - - επιθήματος των θηλυκών επαγγελματικών αποτέλεσε πεδίο μελέτης προσεγγίσεων
-ισσα
στο πλαίσιο της κοινωνιογλωσσολογίας και της φεμινιστικής γλωσσολογίας, όπως
Πίνακας 2 Προτάσεις επιθηματοποίησης θηλυκών επαγγελματικών ουσιαστικών των Παυλίδου (1985), Μακρή-Τσιλιπάκου (1996), Αραποπούλου (1996, 2005),
Μπασλή (1996) κ.ά.. Προσεγγίσεις που ανέδειξαν τη σχέση των κοινωνικών
παραγόντων (ηλικία και φύλο ομιλητών/-τριών, κοινωνικό κύρος επαγγελμάτων
16. Τα υπόλοιπα επιθήματα που εξέτασε επιχειρηματολογώντας ο Τριανταφυλλίδης ήταν
τα -τής (η βουλευτής), -τίς (η βουλευτίς), -τις (η βούλευτις), -ού (η βουλευτού), -τρια (η κ.ά.) με την επιλογή επιθήματος. Στο ίδιο πλαίσιο διεξήχθησαν και οι έρευνες της
βουλεύτρια) και -τρα (η βουλεύτρα) (Τριανταφυλλίδης, 1963, σ. 326). Τσοκαλίδου (1996) και των Γκασούκα και Γεωργαλίδου (2014), τα ευρήματα των
17. Αντίθετα με την πρόταση του Τριανταφυλλίδη, ο Κριαράς (1988) θεωρεί το επίθημα
-ίνα, όπως και το -αίνα, ως καθαρά ανδρωνυμικά.
18. Αναφερόμενος κυρίως στα θηλυκά επαγγελματικά από αρσενικά με β΄ συνθετικό σε 20. Κατά τον Λυπουρλή (1990) τα θηλυκά επίθετα σε -ος, αν και μειώθηκαν συγκριτικά
-τέχνης (Τσοπανάκης, 1982). με την αρχαία ελληνική, καθώς προσαρμόστηκαν στην κλίση των επιθέτων σε -η και -α,
19. Αναφερόμενος κυρίως στα θηλυκά από αρσενικά επαγγελματικά σε -άρχης, -δίκης, εξακολουθούν να συντάσσονται αντιγραμματικά κατά την κλίση τους (η γενεσιουργός
-μέτρης και -πώλης (Λυπουρλής, 1990). αιτία / οι *γενεσιουργές αιτίες αντί το γραμματικό ορθό οι γενεσιουργοί αιτίες).