Page 15 - open2U-June-2021

Εκδοτικός Οίκος ΕΑΠ 15

ΙΟΥΝΙΟΣ 2021

Απότηναυταρχικήσυµπεριφορά

σταόπλαµαθη...µαζικήςκαταστροφής

∆ύονέεςεκδόσειςαπότοΕλληνικόΑνοικτόΠανεπιστήµιοπουέχουνπροκαλέσειτοπαγκόσµιοενδιαφέρον

ύο ακόµη σηµαντικές εκδόσεις που έχουν προκαλέσει το παγ- συµπεριφορά» και το best seller των New York Times µε την υπο-
κόσµιο ενδιαφέρον «υπέγραψε» ο εκδοτικός οίκος του Ελ- γραφή της Cathy O’ Neil «Όπλα Μαθηµαζικής Καταστροφής». Και
∆ληνικού Ανοικτού Πανεπιστηµίου. Πρόκειται για το συγγραφικό οι δύο νέες αυτές εκδόσεις "ακουµπούν" σε θεµελιώδη κοινωνι-
πόνηµα του Theodor W. Adorno µε τίτλο «Μελέτες για την αυταρχική κά ζητήµατα.

"Μελέτες για την αυταρχική " Όπλα Μαθηµαζικής Καταστροφής"

προσωπικότητα" Cathy O’ Neil

Theodor W. Adorno Το έργο «Όπλα Μαθηµαζικής Καταστροφής» που υπογράφει η Cathy O’ Neil είναι
Τι συνιστά αντιδηµοκρατική σκέψη, ένα best seller των New York Times, που εξηγεί πώς τα µεγάλα δεδοµένα αυξά-
πώς µοιάζει ένα δυνητικά φασιστι- νουν την ανισότητα και απειλούν τη δηµοκρατία.
κό άτοµο και ποιες είναι οι οργα- Αναλυτικά, σε απόσπασµα του έργου αναφέρεται: «Μια καλοκαιρινή µέρα του
νωτικές δυνάµεις εντός του; 2013, πήρα το µετρό ώς το νότιο άκρο του Μανχάταν και περπάτησα µέχρι το µε-
Ο Τheodor Adorno, ένας από τους γάλο κτίριο των υπηρεσιών απέναντι από το ∆ηµαρχείο της Νέας Υόρκης. Με εν-
σηµαντικότερους µεταπολεµικούς διέφερε να δηµιουργήσω µαθηµατικά µοντέλα για να βοηθήσω την κοινωνία, το αν-
φιλοσόφους της Γερµανίας και εκ τίθετο των ΟΜΚ. Είχα γραφτεί λοιπόν ως µη αµει-
των ιδρυτών της λεγόµενης Σχο- βόµενη ασκούµενη σε µια οµάδα ανάλυσης δεδο-
λής της Φρανκφούρτης, εξετάζει µένων στα Τµήµατα Στέγασης και Ανθρωπίνων
σε αυτό το έργο την ανάπτυξη και Υπηρεσιών της πόλης. Ο αριθµός των αστέγων
τις ορίζουσες του «ανθρωπολογι- στην πόλη είχε αυξηθεί στις εξήντα τέσσερις χι-
κού» είδους που ονοµάζουµε αυ- λιάδες και ανάµεσά τους ήταν είκοσι δύο χιλιάδες
ταρχικό τύπο ανθρώπου. παιδιά. Η δουλειά µου ήταν να βοηθήσω στη δηµι-
Ο Max Horkheimer σχολιάζοντας ουργία ενός µοντέλου που θα προέβλεπε πόσο
την έκδοση επισηµαίνει πως «η καιρό θα έµενε µια οικογένεια αστέγων στο σύ-
κεντρική θεµατική αυτού του έργου είναι µια σχετικά νέα έννοια: η στηµα παροχής στέγης και να φέρνει σε επαφή
κάθε οικογένεια µε τις κατάλληλες υπηρεσίες. Η
άνοδος ενός "ανθρωπολογικού" είδους που ονοµάζουµε αυταρχικό κεντρική ιδέα ήταν να δώσουν στους ανθρώπους
τύπο ανθρώπου. Σε αντίθεση µε τον µισαλλόδοξο παλαιάς κοπής, ο εκείνα που χρειάζονται για να φροντίσουν τον
τύπος αυτός µοιάζει να συνδυάζει τις ιδέες και τις δεξιότητες µιας εαυτό τους και την οικογένειά τους και να βρουν
άκρως εκβιοµηχανισµένης κοινωνίας µε ανορθολογικές ή αντιορθο- µια µόνιµη κατοικία. Κατά πολλούς τρόπους, η
λογικές πεποιθήσεις. Είναι την ίδια στιγµή διαφωτισµένος και προ- δουλειά µου ήταν να συµβάλω στη δηµιουργία
ληπτικός, υπερηφανεύεται για τον ατοµικισµό του, φοβάται διαρκώς ενός µοντέλου υποτροπής. Όπως τους αναλυτές που είχαν καταστρώσει το µοντέ-
µήπως δεν είναι σαν όλους τους άλλους, περιφρουρεί ζηλόφθονα λο LSI-R, µε ενδιέφεραν ποιες δυνάµεις έσπρωχναν τους ανθρώπους να επιστρέ-
την ανεξαρτησία του και αρέσκεται να υποτάσσεται τυφλά στην φουν στα καταφύγια και ποιες ήταν εκείνες που τους οδηγούσαν σε σταθερή στέ-
εξουσία και στην αυθεντία. Η χαρακτηρολογική δοµή που περιέχει γαση. Σε αντίθεση όµως µε τα καταδικαστικά ΟΜΚ, η µικρή µας οµάδα επικεντρώ-
αυτές τις αντικρουόµενες τάσεις έχει ήδη προσελκύσει το ενδιαφέ- θηκε στη χρήση τέτοιων ευρηµάτων για να βοηθήσει τα θύµατα και να µειώσει την
ρον σύγχρονων φιλοσόφων και θεωρητικών της πολιτικής. Το βιβλίο έλλειψη στέγης και την απελπισία. Ο στόχος ήταν να δηµιουργηθεί ένα µοντέλο για
αυτό προσεγγίζει το πρόβληµα µε τα µέσα της κοινωνικοψυχολογι- κοινό όφελος.
κής έρευνας». Σε ένα διαφορετικό, ξεχωριστό, αλλά σχετικό έργο, ένας από τους άλλους ερευ-
Αντίστοιχα, στο οπισθόφυλλο του βιβλίου αναφέρεται πως «η περί- νητές ανακάλυψε µια εξαιρετικά ισχυρή συσχέτιση που έδειχνε προς κάποια λύση.
φηµη "Αυταρχική προσωπικότητα", την οποία ο ίδιος ο Adorno θεω- Μια ορισµένη οµάδα άστεγων οικογενειών έδειχναν να εξαφανίζονται από τα κατα-
ρούσε υπόδειγµα συλλογικής επιστηµονικής έρευνας, στο µεταίχµιο φύγια και να µην επιστρέφουν ποτέ. Ήταν εκείνοι που έπαιρναν κουπόνια ενός
κοινωνικής φιλοσοφίας, ψυχανάλυσης και εµπειρικής ψυχολογίας, οµοσπονδιακού προγράµµατος προσιτής στέγασης που ονοµάζεται "Τοµέας (Se-
παραµένει µέχρι σήµερα η σηµαντικότερη ίσως και αναµφίβολα η ction) 8". Η παρατήρηση αυτή δεν θα έπρεπε βέβαια να αποτελεί έκπληξη. Αν προ-
πιο προκλητική προσπάθεια συσχέτισης των υποκειµενικών διαστά- σφέρετε σε άστεγες οικογένειες προσιτή στέγαση, δεν είναι πολλές ανάµεσά
σεων της επιρρέπειας στον πολιτικό αυταρχισµό µε τα αντικειµενικά τους που θα επιλέξουν να µένουν στους δρόµους ή σε καταφύγια.
γνωρίσµατα των ανεπτυγµένων καπιταλιστικών κοινωνιών. Ο ανά Ωστόσο, αυτό το συµπέρασµα µάλλον προκάλεσε αµηχανία στον τότε δήµαρχο
χείρας τόµος περιλαµβάνει τις συµβολές του Adorno στο µνηµει- Μάικλ Μπλούµπεργκ και τη διοίκησή του. Με πολλές φανφάρες, η διοίκηση της
πόλης είχε αποφασίσει τον απογαλακτισµό των οικογενειών από τον Τοµέα 8. Εγ-
ώδες αυτό εγχείρηµα που σφράγισε την κοινωνική και πολιτική ψυ- καινίασε ένα νέο σύστηµα, που ονοµάστηκε «Πλεονέκτηµα» (Advantage), το οποίο
χολογία των µεταπολεµικών χρόνων, αποτελώντας συγχρόνως πρω- περιόριζε τις επιδοτήσεις στα τρία χρόνια. Η ιδέα ήταν ότι η επικείµενη λήξη των
τοποριακή έκφραση των αντιλήψεων της λεγόµενης πρώτης γενιάς επιδοµάτων θα ωθούσε τους φτωχούς να βγάλουν περισσότερα χρήµατα
της Σχολής της Φρανκφούρτης για µια εφαρµοσµένη κριτι- και να πληρώσουν µε δικά τους µέσα. Η σκέψη αποδείχθηκε µάλλον
κή θεωρία της κοινωνίας». αισιόδοξη, όπως έγινε σαφές από τα δεδοµένα. Στο µεταξύ, η
έκρηξη στην αγορά ακινήτων της Νέας Υόρκης οδήγησε σε
αύξηση των ενοικίων, κάνοντας την αλλαγή ακόµη πιο δυ-
σπρόσιτη. Οικογένειες χωρίς κουπόνια του Τοµέα 8 επέ-
στρεψαν στα καταφύγια.
Το αποτέλεσµα αυτό της έρευνας δεν ήταν ευπρόσδε-
κτο. Για µια σύσκεψη µε σηµαντικούς αξιωµατούχους του
δήµου, η οµάδα µας ετοίµασε µια παρουσίαση Power
Point σχετικά µε τους αστέγους της Νέας Υόρκης. Όταν
προβάλαµε τη διαφάνεια µε τα στατιστικά στοιχεία για την
υποτροπή και την αποτελεσµατικότητα του Τοµέα 8, ακο-
λούθησε µια εξαιρετικά δυσάρεστη και σύντοµη συνοµιλία.
Κάποιος απαίτησε να αφαιρεθεί η διαφάνεια. Η γραµµή του
κόµµατος επικράτησε».