Page 10 - Open2U - October - 2021

10 Φάκελος: Επιπτώσεις πανδηµίας ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

“

Οι πολιτικές για την Ψυχική

Υγεία στην εποχή της

πανδηµίας του Covid-19

Του Πέτρου Σκαπινάκη, Καθηγητή Ψυχιατρικής Παν/µίου Ιωαννίνων ”

πανδηµία του Covid-19 δεν αφορά µόνο την σω- ήπιες και προηγουµένως αντισταθµιζόµενες συµ- Η επίδραση της πανδηµίας
µατική υγεία, αλλά έχει σοβαρές ψυχοκοινωνι- πτωµατολογίες να µετακινούνται προς µεγαλύτερες στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας
Ηκές/ψυχιατρικές διαστάσεις, που καθιστούν βαρύτητες που να απαιτούν την εµπλοκή κλινικών υπη-
αναγκαία την κατάλληλη προσαρµογή των υπηρεσιών ρεσιών. Αλλά και άνθρωποι µε προπάρχοντα προ- Για διαφόρους λόγους, η πανδηµία είχε σηµαντική αρ-
νητική επίδραση στην καθηµερινή λειτουργία των
Ψυχικής Υγείας παγκοσµίως. Σύµφωνα µε τον Γ.Γ. του βλήµατα που ήταν ωστόσο σε σχετικά καλή λειτουρ-
ΟΗΕ, «η παροχή άρτιων υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας γικότητα µπορεί να εµφανίσουν υποτροπές ή επιδεί- υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Πολλές πρωτοβάθµιες και
δευτεροβάθµιες υπηρεσίες ανέστειλαν τη λειτουργία
πρέπει να θεωρηθεί ως ένα απαραίτητο συστατικό της νωση της λειτουργικότητάς τους. τους, χωρίς να έχουν παράλληλα τη δυνατότητα να την
απάντησης των κρατών στις συνέπειες της πανδη- αντικαταστήσουν µε δικτυακές/τηλεψυχιατρικές υπη-
µίας». Για τον λόγο αυτό ο ΟΗΕ σε πρόσφατη έκθε- ρεσίες. Ακόµη και εκεί που υπήρχε δυνατότητα απο-
σή του τόνισε την ανάγκη προσαρµογής των πολιτι- Το επιπρόσθετο στρες
κών Ψυχικής Υγείας ώστε τα κράτη να αντιµετωπίσουν που προκαλεί η πανδηµία µακρυσµένης πρόσβασης, πολλοί πάσχοντες δεν εί-
χαν/έχουν την τεχνική δυνατότητα ή εξοικείωση για δι-
αποτελεσµατικότερα τις συνέπειες της πανδηµίας. Το στρες που προκαλεί η πανδηµία γίνεται εύκολα αν-
Για να κατανοήσουµε καλύτερα γιατί µια επιδηµία µπο- τιληπτό. Οι άνθρωποι ανησυχούν για την ζωή των ίδιων κτυακή παρακολούθηση. Κάποιες µονάδες εσωτερικής
νοσηλείας έκλεισαν ώστε να υποδεχθούν πιθανά πε-
ρεί να έχει τέτοιες σοβαρές ψυχοκοινωνικές επι- ή των συγγενών τους. Ανησυχούν επίσης για τις οι-
πτώσεις, θα πρέπει να θυµίσουµε ότι η υγεία δεν απο- κονοµικές επιπτώσεις της πανδηµίας. Ταυτόχρονα, ριστατικά Covid-19. Πολλοί επαγγελµατίες περιορί-
στηκαν αναγκαστικά λόγω επαφής µε ασθενή ή προ-
τελεί απλά απουσία νόσου αλλά εµπεριέχει το θετι- αναγκάζονται να αποµονωθούν από τους αγαπηµένους σωπικής τους ασθένειας. Ιδρύµατα µε ηλικιωµένους
κό στοιχείο της πλήρους σωµατικής, ψυχικής και κοι- τους και τους φίλους τους και να περιοριστούν στο (που πάσχουν από νευροψυχιατρικά εκφυλιστικά νο-
νωνικής ευεξίας. σπίτι. σήµατα και κυρίως άνοιες) ήταν στο επίκεντρο της παν-
Στην περίπτωση της ψυχικής υγείας αυτό σηµαίνει ότι Αυτό µε την σειρά του µπορεί να αυξάνει την έντα- δηµίας και σε πολλές χώρες είχαν δυσανάλογα υψη-
ψυχικά υγιής είναι εκείνος που µπορεί να αντισταθ- ση µέσα στην οικογένεια και τις σχετικές συγκρού- λό αριθµό νεκρών. Το δίκτυο των κοινοτικών υπηρεσιών
µίσει το στρες που δέχεται στην ζωή του, ώστε να εί- σεις, ενώ µπορεί να επιτείνει τα φαινόµενα ενδο-οι-
ναι σε θέση να αναπτύξει το δυναµικό του ως άν- κογενειακής βίας (τόσο εναντίον των γυναικών όσο επίσης περιορίστηκε σε πολλές χώρες για ανάλογους
λόγους. Ιδιαίτερα, το δίκτυο των εθελοντικών οµάδων
θρωπος, να είναι παραγωγικός και λειτουργικός και και των παιδιών ή των ηλικιωµένων). Πολλές µελέτες
να µπορεί να συνεισφέρει θετικά στην κοινότητά του. που έγιναν την περίοδο των περιορισµών επιβεβαι- ανέστειλε την διά ζώσης λειτουργία του µε αποτέλε-
σµα πολλοί άνθρωποι που υποστηρίζονταν ψυχοκοι-
Στην περίοδο της πανδηµίας η καλή ψυχική υγεία απο- ώνουν τα σηµαντικά αυξηµένα ποσοστά κατάθλιψης
τελεί προπόθεση ώστε οι άνθρωποι να µπορούν να και άγχους αλλά και του γενικότερου ψυχολογικού αν- νωνικά από σχετικές κοινοτικές οµάδες να µείνουν χω-
ρίς βοήθεια ή υποστήριξη. Το µήνυµα είναι λοιπόν σα-
εκδηλώνουν συµπεριφορές υγείας που µειώνουν τίκτυπου της πανδηµίας (για την χώρα µας βλ. σχε- φές: κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου είναι απα-
την πιθανότητα µετάδοσης του ιού, προκειµένου να τικά: Skapinakis et al. 20203). ραίτητη η επίσηµη στήριξη και περαιτέρω ενίσχυση όλων
παραµένουν ασφαλείς οι ίδιοι και αυτοί που τους πε- Σηµειώνεται επίσης η πιθανότητα όψιµων ψυχοκοι- των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας όλων των βαθµίδων,
ριβάλλουν. νωνικών επιπλοκών µετά την παρέλευση (ή τον µε- ώστε να αντιµετωπιστούν οι επιπρόσθετες ανάγκες και
Η καλή ψυχική υγεία θα συντελέσει επίσης ώστε οι ρικό έλεγχο της πανδηµίας), όπως έδειξε η εµπειρία να προβλεφθούν οι βλάβες στην ψυχική υγεία των πο-
πολίτες να µπορούν να αναλάβουν τις ευθύνες που µας κατά την περίοδο της οικονοµικής κρίσης, ιδιαί- λιτών. Παράλληλα, η προσαρµογή που απαιτείται είναι
απορρέουν από τους ρόλους τους ως γονείς, σύν- τερα µάλιστα εάν ληφθούν υπόψη οι αυξηµένες πι- µια πρώτης τάξης ευκαιρία προκειµένου πολλές από
τροφοι, εργαζόµενοι και φίλοι. θανότητες για επιδείνωση των οικονοµικών µεγεθών
Η τρέχουσα πανδηµία εκτιµάται ότι θα αυξήσει ακό- λόγω της παγκόσµιας ύφεσης που είναι πιθανό να ακο- τις υπάρχουσες υπηρεσίες να εκσυγχρονιστούν και να
γίνουν πιο αποδοτικές και χρήσιµες για την αντιµετώ-
µη περισσότερο τις ανάγκες ψυχικής υγείας του πλη- λουθήσει. πιση των νέων αναγκών που προκύπτουν.
θυσµού (Holmes et al. 20201). Η εµπειρία από προ-
ηγούµενες επιδηµίες, που δεν πήραν τον χαρακτή-
ρα πανδηµίας, έχει δείξει τη σηµαντική αρνητική επί- Αναφορές
δραση στην ψυχική υγεία (Yip et al. 20102). Τα προ-
βλήµατα Ψυχικής Υγείας γίνονται καλύτερα αντιληπτά
στο πλαίσιο ενός φάσµατος βαρύτητας, που αρχίζει 1 Holmes EA., O'Connor RC, Perry VH, et al. Multidisciplinary research priorities for the COVID-19 pandemic:
από σχετικά ήπια και αντισταθµιζόµενα συµπτώµατα, a call for action for mental health science. Lancet Psychiatry 2020, Apr 15
συνεχίζει µε µέτρια συµπτωµατολογία που µπορεί να
απαιτεί παρεµβάσεις µικρής έντασης και φτάνει σε σο- 2 Yip PS, Cheung YT, Chau PH, Law YW. The impact of epidemic outbreak: the case of severe acute respira-
βαρές παθήσεις που απαιτούν την εµπλοκή και των tory syndrome (SARS) and suicide among older adults in Hong Kong. Crisis 2010; 31: 86–92.
ιατρικών υπηρεσιών.
Την περίοδο την πανδηµίας, αλλά και αµέσως µετά, 3 Skapinakis P, Bellos S, Oikonomou A, Dimitriadis G, Gkikas P, Perdikari E, Mavreas V. Depression and its
µπορεί να δούµε µετατόπιση µεγάλου αριθµού αν- relationship with coping strategies and illness perceptions during the COVID-19 lockdown in Greece: A cross-
θρώπων στο φάσµα αυτό της βαρύτητας µε πολλές sectional survey of the population. Depress Res Treat. 2020 Aug 26;2020:3158954. doi: 10.1155/2020/3158954