Page 18 - Open2U - October - 2021

18 Εκδοτικός Οίκος ΕΑΠ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2021

Ιστορικά,σύγχρονα,επιστηµονικά

∆ύοακόµηενδιαφέρονταβιβλίαφέρουντηνυπογραφήτουΕκδοτικούΟίκουτουΕΑΠ

ύο ακόµη τίτλους βιβλίων προσέθεσε στη µακρά λίστα των θρωπολογικές Προσεγγίσεις του Αστισµού» του Αναπλ. Καθηγητή
εκδόσεών του, ο Εκδοτικός Οίκος του Ελληνικού Ανοικτού Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστηµίου, Λεω-
∆Πανεπιστηµίου, που εξακολουθεί να δίνει τη δυνατότητα σε νίδα Οικονόµου και το «Οργανώνοντας την Επανάσταση του 1821.
διακεκριµένους ανθρώπους του χώρου των επιστηµών να προ- Η Φιλική Εταιρεία, ο Χριστόφορος Περραιβός και τα αυτοκρατο-
σφέρουν στο αναγνωστικό κοινό τα συγγραφικά τους πονήµατα. ρικά συνωµοτικά δίκτυα στην Ανατολική Μεσόγειο» του Καθηγητή
Τα δύο τελευταία βιβλία που φέρουν την υπογραφή του Εκδοτι- Νεότερης και Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας της Ελλάδας, Νίκου
κού Οίκου του ΕΑΠ είναι το «Πόλεις, ∆ίκτυα, Τοπικότητες. Αν- Ρωτζόκου.

« «Π Πό όλ λε ει ις ς, , ∆ ∆ί ίκ κτ τυ υα α, , Τ Το οπ πι ικ κό ότ τη ητ τε ες ς. .
Α Αν νθ θρ ρω ωπ πο ολ λο ογ γι ικ κέ ές ς Π Πρ ρο οσ σε εγ γγ γί ίσ σε ει ις ς

τ το ου υ Α Ασ στ τι ισ σµ µο ού ύ» »

Πώς σχετίζονται πόλη, κοινωνία και πολιτι-
σµός και πώς µπορούµε να ταξινοµήσουµε την
ποικιλία των αστικών µορφών και πολιτισµών;
Πώς αντιλαµβανόµαστε και εξετάζουµε την
ιδιαιτερότητα των αστικών κοινωνικών σχέσε-
ων; Πώς σχετίζονται τα τοπικά αστικά φαινό-
µενα µε τη δοµή και τον πολιτισµό της πόλης
και τις ευρύτερες διαδικασίες και δυνάµεις;
Το βιβλίο του Λεωνίδα Οικονόµου εισάγει τους
αναγνώστες και τις αναγνώστριες στην αν-
θρωπολογική µελέτη των πόλεων, φωτίζοντας « «Ο Ορ ργ γα αν νώ ών νο ον ντ τα ας ς τ τη ην ν Ε Επ πα αν νά άσ στ τα ασ ση η τ το ου υ 1 18 82 21 1. .
τους πολιτικούς και πολιτισµικούς ρόλους των
πόλεων, σκιαγραφώντας τους τρόπους µε Η Η Φ Φι ιλ λι ικ κή ή Ε Ετ τα αι ιρ ρε εί ία α, , ο ο Χ Χρ ρι ισ στ τό όφ φο ορ ρο ος ς Π Πε ερ ρρ ρα αι ιβ βό ός ς
τους οποίους συνδιαµορφώνουν τις κοινωνι-
κές σχέσεις και τον πολιτισµό, και προσφέ- κ κα αι ι τ τα α α αυ υτ το οκ κρ ρα ατ το ορ ρι ικ κά ά σ συ υν νω ωµ µο οτ τι ικ κά ά δ δί ίκ κτ τυ υα α
ροντας έναν οδηγό για την περιγραφή και την
ταξινόµηση των διαφορετικών µορφών αστι- σ στ τη ην ν Α Αν να ατ το ολ λι ικ κή ή Μ Με εσ σό όγ γε ει ιο ο» »
σµού. Ο συγγραφέας εξετάζει την ιδιαιτερό-
τητα και την ποικιλία των κοινωνικών σχέσεων, O Νίκος Ροτζώκος στο βιβλίο «Οργανώνοντας
των ατοµικών στάσεων και των συλλογικών την Επανάσταση του 1821. Η Φιλική Εταιρεία,
ταυτοτήτων στις αστικές συνθήκες και ανα- ο Χριστόφορος Περραιβός και τα αυτοκρατορι-
λύει τις έννοιες του κοινωνικού δικτύου, της κά συνωµοτικά δίκτυα στην Ανατολική Μεσό-
σκηνής και των αστικών µονοπατιών ως µεθο- γειο» διερευνά την υπόθεση πώς η αναβάθµι-
δολογικών στρατηγικών για την αποκρυπτο- ση της οργάνωσης συνδέεται µε τη διείσδυσή
γράφηση των φαινοµενικά άµορφων και ρευστών σχέσεων του αστικού χώ- της στα εποπτευόµενα από τον Καποδίστρια
ρου, καθώς και για την περιγραφή των σύνθετων τρόπων µε τους οποίους δίκτυα της ρωσικής διπλωµατίας στην Ανατο-
συγκροτούνται οι ζωές των κατοίκων τους. λική Μεσόγειο. H διαδροµή στο ελληνικό εθνι-
κό κίνηµα του Χριστόφορου Περραιβού, Φιλι-
κού και παλιού συντρόφου του Ρήγα, δείχνει
Απόσπασµα αυτήν την από πολλές απόψεις «εµβόλιµη»
«Πολλές µελέτες αρχίζουν πλέον να αναδεικνύουν την ιδιαιτερότητα των ανάδυση της επαναστατικής οργάνωσης.
πόλεων στο εσωτερικό της ίδιας κοινωνίας και την επιρροή της στη διαµόρ-
φωση των τοπικών φαινοµένων. Ο Irwin Press (Ίργουιν Πρες) (1975) περιέ-
γραψε την ιδιαίτερη αστική κουλτούρα της Σεβίλλης και τους ξεχωριστούς Απόσπασµα
τρόπους µε τους οποίους προσαρµόζεται στο ευρύτερο εθνικό περιβάλλον. «Η προβληµατική της «εµβόλιµης ανάδυσης»
Έδωσε έµφαση στην ιστορία της πόλης και στην κυρίαρχη αστική ιδεολογία του επαναστατικού σχεδίου της Φιλικής από
που συνέβαλε στην ισχυρή σύνδεση των ντόπιων ελίτ και του πληθυσµού µε τα διασταυρούµενα δίκτυα του ελληνικού εθνι-
το "ένδοξο παρελθόν", και έθετε περιορισµούς στην οικονοµική ανάπτυξη, κού κινήµατος και της ρωσικής γεωπολιτικής
στην κοινωνική αλλαγή και στην εξωστρέφεια της πόλης. Επισήµανε, επίσης, µού επιτρέπει να θέσω το ζήτηµα των σχέσε-
την ισχυρή επίδραση της αρχιτεκτονικής και χωρικής διαµόρφωσης της πό- ων της συνωµοτικής οργάνωσης µε τον Καπο-
λης, που συνέβαλε στην αναπαραγωγή των παραδοσιακών τρόπων ζωής και δίστρια και τη Ρωσία µε όρους διαφορετικούς
στη διατήρηση ισχυρών τοπικών ταυτοτήτων. από εκείνους της σχετικής ιστοριογραφίας. Τα
ερωτήµατα που έχει θέσει η ιστοριογραφία επικεντρώνονται στο «αν», «τι» και «σε
Η Estellie Smith (Έστελι Σµιθ) (1975) έδειξε ότι η µεταναστευτική εµπειρία ποιο βαθµό» γνώριζαν ο Καποδίστριας και ο Τσάρος για τη συνωµοσία των Φιλι-
και η συγκρότηση των εθνοτικών οµάδων επηρεάζεται µε σηµαντικούς τρό- κών. Η προβληµατική της εµβόλιµης ανάδυσης του εταιρικού σχεδίου από τα δί-
πους από την ιστορία, τη σύγχρονη οικονοµική δοµή και τον δηµόσιο πολιτι- κτυα του Καποδίστρια και του Τσάρου µού επιτρέπει να αποσυναρτήσω το ερώτη-
σµό της πόλης υποδοχής. Η Έστελι Σµιθ συνέκρινε την εµπειρία των Πορτο- µα από αυτούς. Άλλωστε, από τις µέχρι τώρα έρευνες του Γριγκόρι Αρς στα ρωσι-
γάλων µεταναστών σε δύο γειτονικές πόλεις στη Νέα Αγγλία των ΗΠΑ, που κά αρχεία, δεν διαθέτουµε καµία άλλη βέβαιη ή θετική πληροφορία για την εµπλο-
είχαν µια µακρά ιστορία πορτογαλικής µετανάστευσης και δέχθηκαν στη δε- κή του Καποδίστρια στη συνωµοτική κίνηση της Φιλικής, πέραν της ενηµέρωσής
καετία του 1960 ένα νέο κύµα Πορτογάλων µεταναστών. του γι’ αυτήν στη συνάντησή του µε τον απεσταλµένο της, Εµµανουήλ Ξάνθο, τον
Ιανουάριο του 1820, µε σκοπό να του προσφερθεί η αρχηγία της.
Οι Πορτογάλοι µετανάστες, που άρχισαν να φτάνουν στο Perryport (Πέρι- Η µελέτη δείχνει ότι, ανεξάρτητα από το αν και τι ακριβώς γνώριζε ο Καποδίστριας
πορτ) από τις πρώτες δεκαετίες του 19ου αιώνα, συνέβαλαν στην ανάπτυξη έως τις αρχές του 1820, ο συνωµοτικός ιστός της οργάνωσης είχε ήδη εξυφανθεί
της οικονοµίας της πόλης που ειδικευόταν στο ψάρεµα ανοιχτής θαλάσσης το προηγούµενο χρονικό διάστηµα γύρω από τα δίκτυα της ρωσικής µυστικής δι-
και αντιµετωπίστηκαν θετικά από τον Τύπο και τους ιθύνοντες. Θεωρούνταν πλωµατίας, τα οποία ασκούσαν επιρροή στις στρατιωτικές, κοινοτικές και εκκλη-
εργατικοί και δραστήριοι και ότι ταίριαζαν µε τον αµερικανικό τρόπο ζωής και σιαστικές ηγεσίες των κατακτηµένων.
σταδιακά εντάχθηκαν πλήρως και έγιναν ισότιµα µέλη της τοπικής κοινω- Η οργάνωση προσέδωσε καινούργιο πολιτικό νόηµα και νέα προοπτική στο σχέδιο
νίας. Στο Texton (Τέξτον), η οικονοµία του οποίου κατά τον 19ο αιώνα βασι- του υπουργού του Τσάρου: το εγκολπώθηκε –άλλωστε στην παµπάλαια και εµπε-
ζόταν σχεδόν αποκλειστικά στα υφαντουργεία, οι Πορτογάλοι µετανάστες δωµένη σε όλα τα µέλη της πρόσληψη και προσδοκία της ρωσικής προστασίας και
ήταν ιδιαιτέρως ευπρόσδεκτοι, καθώς θεωρούνταν πειθήνιοι, αγράµµατοι ευεργεσίας στήριξε την απελευθερωτική της µυθολογία– αλλά συγχρόνως το ανα-
και καθυστερηµένοι, και ήταν οι µόνοι, σε σύγκριση µε τους άλλους εθνοτι- νοηµατοδότησε, αξιοποιώντας το ως το οργανωτικό µέσο της σχεδιαζόµενης από
κούς εργάτες, που παρέµεναν στους µύλους παρά τις άθλιες συνθήκες ερ- την ίδια επανάστασης.
γασίας. Οι Πορτογάλοι στο Τέξτον ήταν για πολλά χρόνια µία µάλλον κλειστή Ο νέος, αστάθµητος και απρόβλεπτος ως προς τις συνέπειές του παράγοντας στη
και αποµονωµένη οµάδα, που δεν δηµιούργησε οργανώσεις και δεν κατάφε- σχέση του Καποδίστρια µε τους πατριώτες συνεργάτες του, τους ρωσικούς πρά-
ρε να εκπροσωπηθεί και να ασκήσει πίεση ισάξια του µεγέθους της (αποτε- κτορες στην Ανατολική Μεσόγειο, ήταν η εµβόλιµη ανάδυση από τον συνωµοτικό
λούσε το 30-40% του πληθυσµού) και παρέµεινε ώς τη δεκαετία του 1970 κύκλο του και η παράλληλη δυναµική παρουσία και επιχειρησιακή δράση µιας ελλη-
το χαµηλότερο εισοδηµατικά και κοινωνικά τµήµα της πόλης». νικής επαναστατικής οργάνωσης».