Page 16 - Open2U - OCTOBER - 2022

16 Άρθρο ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2022

∆υσκολίεςαναζήτησηςβοήθειας

απότοκοινωνικόπεριβάλλονµας

βρέθηκε ότι τρέφουµε λανθασµένες προσδοκίες για ριφορά, είµαστε δοτικοί, ευεργετικοί, συµπονετικοί
τους άλλους, υποεκτιµάµε τόσο το πόσο πρόθυµα θα προς τους άλλους, και µπορεί να ενεργήσουµε αυ-
µας προσφέρουν βοήθεια οι άλλοι γύρω µας, αλλά θόρµηταπροςόφελοςτωνάλλων,ώστενασυµβάλλουµε
και το πόσο θετικά θα αισθάνονται στη συνέχεια, µετά στην ευηµερία τους. Θέλουµε να έχουµε θετική συ-
την αλληλεπίδρασή µας. Παράλληλα, υπερεκτιµάµε νεισφορά στη ζωή του πλησίον µας, προσφέροντας
το πόσο άβολα οι άλλοι θα νιώθουν, καθώς ίσως υπο- βοήθεια. Και όταν το κάνουµε αυτό, συνήθως νιώ-
χρεωθούν να συµµορφωθούν µε τις κοινωνικές επι- θουµε ευχαρίστηση και ικανοποίηση που είχαµε την
ταγές και εξαναγκαστούν να προσφέρουν βοήθεια, ευκαιρία να εκδηλώσουµε µια πράξη αλληλεγγύης
για να µην νιώσουν το δυσάρεστο συναίσθηµα που και καλοσύνης προς τον συνάνθρωπό µας. Προσφέ-
συνοδεύειτοναπουν«όχι»σεένααίτηµαγιαβοήθεια. ροντας βοήθεια δηµιουργείται συναισθηµατική εγγύ-
υ
ο

ν
Α
Φ
Του Φωτίου Αναγνωστόπουλου Όταν αναλογιζόµαστε ποια είναι τα κίνητρα των άλ- τηταµεταξύαρωγούκαιαποδέκτητηςβοήθειας,εφό-
ω
ί
τ
α
υ
ο
π
υ
ο
λ
ό
γ
ν
ω
τ
σ
Μέλους ΣΕΠ (∆ΜΥ) λων για να µας βοηθήσουν, έχουµε την τάση να υιο- σον ο αρωγός θα νιώσει ότι κάποιος άλλος τον εµπι-
Καθηγητή Ψυχολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήµιο θετούµε µια απαισιόδοξη και αποθαρρυντική θεώ- στεύεται, µοιράζεται µαζί του και του εκµυστηρεύεται
ρηση,πιστεύονταςότιοιάλλοιδιακατέχονταικαιωθούν- βαθύτερες σκέψεις,αγωνίεςκαι προσωπικάπροβλή-
ταν αντιµετωπίζουµε στρεσογόνες και δυσά- ται από ιδιοτελή, εγωιστικά και «ταπεινά» κίνητρα. µατα, δίνοντας τη δυνατότητα να ανταλλάξουν από-
ρεστες καταστάσεις ή απροσδόκητα γεγονότα Οι∆υτικέςκοινωνίεςτείνουνναδίνουνµεγάληαξίακαι ψεις και εµπειρίες και να κινηθούν µαζί προς την επι-
Όζωής (πχ.,κακοποιητική,βίαιη,ανάρµοστη,εκ- σηµασίαστηνανεξαρτησίατουατόµου,στηναυτάρκεια δίωξη ενός κοινού στόχου.
φοβιστική, προσβλητική, απαξιωτική ή µειωτική και και στην αυτοτέλειά του. Έτσι αυτός που ζητά βοήθεια Επιπλέον, η αποδοχή ενός αιτήµατος για βοήθεια θα
ταπεινωτικήσυµπεριφοράαπότηνπλευράενόςάλλου, «στιγµατίζεται» ως αδύναµος, ανήµπορος και ανε- µπορούσεναικανοποιήσειβασικέςψυχολογικέςανάγ-
οικογενειακά προβλήµατα, προβλήµατα υγείας, έντο- παρκής, ενώ αυτός που δίνει βοήθεια µπορεί να νιώ- κες του αρωγού, ανάγκες για κοινωνική σύνδεση και
νεςσυγκρούσειςστοεπαγγελµατικόπεριβάλλον,αδυ- σει ότι κάνει κάτι λανθασµένο και αδιάκριτο, παρα- δηµιουργίαισχυρώνκοινωνικώνδεσµώνµετουςγύρω
ναµίαναδιαχειριστούµεµιαπερίστασηζωής)έχειπα- βιάζοντας τα όρια, την ιδιωτικότητα και την αυτονοµία (relatedness), για αυτονοµία και προσωπική επιλογή
ρατηρηθεί ότι µερικές φορές έχουµε δυσκολία να ζη- του αποδέκτη της βοήθειας. του τρόπου δράσης (autonomy) καθώς και για αξιο-
τήσουµε βοήθεια και υποστήριξη από το άµεσο ή ευ- Παραγνωρίζουµε ότι το κοινωνικό µας περιβάλλον σύνη και επάρκεια (competence), ανταποκρινόµενος
ρύτερο κοινωνικόπεριβάλλονµας (συγγενείς,φίλους, εµφορείταιαπό«ευγενή»καιανθρωπιστικάκίνητρακαι ο αρωγός στο αίτηµα και ενεργώντας αποτελεσµατικά
συνεργάτες, γνωστούς). Προτιµάµε να κρατήσουµε το είναι πιο έτοιµο, διατεθειµένο και πρόθυµο από ό,τι κατά την αλληλεπίδραση µε το κοινωνικό περιβάλλον
πρόβληµα για τον εαυτό µας και επιχειρούµε να το εµείς πιστεύουµε προκειµένου να µας υποστηρίξει, του. Στο βαθµό που το αίτηµα µπορεί να ικανοποι-
λύσουµε µόνοι µας. Γιατί είναι τόσο δύσκολο να ζη- να µας συνδράµει, να προστρέξει στην έκκλησή µας ηθεί,αυτήηκάλυψητωνβασικώνψυχολογικώναναγ-
τήσουµετηβοήθειατωνάλλωνκαιέτσιαποφεύγουµε καιναµαςπροσφέρειβοήθειαόταντηνχρειαζόµαστε. κών δηµιουργεί µια θετική εµπειρία στον αρωγό.
να συζητήσουµε το πρόβληµά µας; Υπάρχουν πολλοί Παραγνωρίζουµε ακόµη το γεγονός ότι οι άνθρωποι Οι περισσότερες συµπεριφορές βοήθειας προς κά-
λόγοι, που παρουσιάζονται στον Πίνακα και εξηγούν είµαστε βαθιά κοινωνικά ποιον που έχει ανάγκη εκ-
αυτή τη δυσκολία. όντα και έχουµε «έµφυτη» δηλώνονται µετά την έκ-
Όσοπερισσότερουςαπότουςπαραπάνωλόγουςέχουµε την ανάγκη και το κίνητρο φραση αιτήµατος από την
προκειµένου να απευθυνθούµε για βοήθεια, τόσο πιο νασυνδεθούµεµετουςάλ- πλευρά αυτού που χρειάζε-
πιθανό είναι να µην ζητήσουµε τη βοήθεια των άλ- λους, να δείξουµε ενσυ- ται τη βοήθεια. Ο δυνητικός
λων, παρότι την έχουµε ανάγκη. Ωστόσο οι δισταγµοί ναίσθηση και να τους προ- αρωγός χρειάζεται να γνω-
αυτοί,οιανησυχίες καιοιφόβοιµαςείναισυχνάυπερ- σφέρουµεβοήθεια,όταντο ρίζει πότε υπάρχει ανάγκη
βολικοί, αβάσιµοι, διογκωµένοι και προϊόν εσφαλµέ- χρειάζονται. ∆εν δίνουµε βοήθειας, ποιο είναι το πρό-
νων αντιλήψεων. Πρόσφατη µελέτη που διεξήγαγαν την δέουσα σηµασία στο βληµα, τι είδους βοήθεια
τα Αµερικανικά Πανεπιστήµια Stanford και Chicago γεγονός ότι η ανθρώπινη χρειάζεται το άτοµο, ποια
(Zhao & Epley, 2022) αποκάλυψε έναν επιπλέον πα- φύση χαρακτηρίζεται από βοήθειαθαήτανπιοχρήσιµη
ράγοντα που µπαίνει φραγµός, µας δυσκολεύει, µας φιλοκοινωνικά (prosocial) και αποτελεσµατική στη δε-
κάνει διστακτικούς, µας παρεµποδίζει και µας οδη- κίνητρα, δηλαδή έχουµε δοµένη στιγµή, αλλά και εάν
γεί στο να αποφεύγουµε να ζητήσουµε βοήθεια από την τάση να εκδηλώσουµε έχει το δικαίωµα και την έγ-
άτοµα του κοινωνικού µας δικτύου. Συγκεκριµένα, θετική κοινωνική συµπε- κρισητουατόµουναπαρέµ-
βει δίνοντας βοήθεια.
Εάν το αίτηµα για βοήθεια
Πίνακας: Εµπόδια στην αναζήτηση βοήθειας ακολουθεί το ακρωνύµιο
ΧΟΡ∆ΕΣ,τότετοαίτηµαείναι
πιο πιθανό να αγγίξει τις
)
1 1) ∆εν θέλουµε να επιβαρύνουµε τους άλλους µε τα προβλή- µατός µας και θεωρήσουν ότι δεν είναι άξιο προσοχής και σο- «ευαίσθητεςχορδές»τηςαν-
µατά µας, δεν θέλουµε να απασχολήσουµε, να ενοχλήσουµε, βαρής συζήτησης θρώπινης φύσης του αρω-
να αναστατώσουµε, να στενοχωρήσουµε ή να φορτίσουµε γού, ο αρωγός είναι πιο πι-
τους γύρω µας θανό να προθυµοποιηθεί να παρέχει βοήθεια και να
9 9) ∆εν θέλουµε να παραδεχτούµε, αλλά αντιθέτως αρνούµα-
)
στε την ύπαρξη ή τη σοβαρότητα του προβλήµατος, οπότε ζη- αισθάνεται ικανοποιηµένος µετά.
)
2 2)∆εν θέλουµε να γίνουµε αντικείµενο οίκτου και λύπησης, εκ- τώντας βοήθεια από τους άλλους ουσιαστικά το αναγνωρί- Το ακρωνύµιο δηλώνει ότι το αίτηµα και το ζητούµενο
θέτοντας τα προβλήµατά µας στους άλλους ζουµε για βοήθεια θα πρέπει να είναι (α) Χρονικά οριοθετη-
µένο και ο στόχος χρονοθετηµένος, (β) Ουσιαστικό
και σηµαντικό, (γ) Ρεαλιστικό και πραγµατοποιήσιµο,
)
0
)
3 3) ∆εν θέλουµε να φανούµε στους άλλους ανεπαρκείς, ανίκα- 1 10) ∆εν πιστεύουµε ότι οι άλλοι είναι σε θέση να µας προσφέ- (δ) προσανατολισµένο σε σειρά δράσεων και ενερ-
νοι ή αδύναµοι να διαχειριστούµε µόνοι µας τα προβλήµατά µας ρουν ουσιαστική βοήθεια στο πρόβληµά µας γειών, (ε) Εξειδικευµένο και Συγκεκριµένο. Εάν το αί-
τηµα δεν είναι δυνατόν να εκφραστεί µε σαφήνεια, ή
η αιτούµενη βοήθεια δεν φανεί αρκετή ή αποτελε-
)
1
4 4) ∆εν θέλουµε να χάσουµε την αυτοεκτίµηση και αυτοπεποί- 1 11)Φοβόµαστε ότι οι άλλοι ίσως ζητήσουν ανταλλάγµατα, ή ότι σµατική, τότε το άτοµο ίσως χρειαστεί να απευθυνθεί
)

θησή µας και να νιώσουµε ταπείνωση, κατωτερότητα ή ντροπή, δεν θα µπορέσουµε να ανταποδώσουµε τη βοήθειά τους γιαβοήθειασεκάποιονεπαγγελµατίαψυχικήςυγείας.
οµολογώντας στους άλλους ότι δεν καταφέρνουµε να αντιµε- Τέλος, είναι σηµαντικό να αναφερθεί ότι ο τρόπος ή η
τωπίσουµε µόνοι µας όσα µας απασχολούν
)
1 12) Φοβόµαστε ότι οι άλλοι ίσως αρνηθούν να µας βοηθήσουν ευκολίαπουκάποιοςζητάβοήθειαεπηρεάζεταικαιαπό

2
και τότε ίσως νιώσουµε απόρριψη και πρόσθετο ψυχικό πόνο τις πολιτισµικές νόρµες. Σε µια ατοµικιστικά προσα-
)
5 5) ∆εν θέλουµε να αποκαλύψουµε στους άλλους ευάλωτες νατολισµένη (individualistic) κοινωνία, όπως είναι η
πτυχές της ζωής µας, προβλήµατα που µας βασανίζουν, καθώς Αµερικανική και πολλές του ∆υτικού κόσµου, η προ-

3
)
φοβόµαστε ότι οι άλλοι ίσως δεν µας αποδεχθούν ή πάψουν 1 13) Θεωρούµε ότι τα κίνητρα των άλλων δεν είναι ανιδιοτελή, σοχήεστιάζεταιστηνατοµικότητα,τονανταγωνισµό,την
να µας εκτιµούν και να µας αγαπούν µε όσα εκµυστηρευτούµε αλλά ότι µπορεί να µας εκµεταλλευτούν στην αδύναµη θέση που αυτοανύψωση, την ανεξαρτησία και αυτοτέλεια του
βρισκόµαστε ατόµου και στην ελευθερία προσωπικής επιλογής και
δράσης. Αντιθέτως, οι συλλογικά προσανατολισµένες
6 6) ∆εν θέλουµε να πληγεί ο εγωισµός µας, να τσαλακωθεί η ει- (collectivist) κοινωνίες, όπως είναι πολλές ασιατικές,

)
)
4
κόνα µας στα µάτια των άλλων 1 14) Φοβόµαστε ότι, ζητώντας βοήθεια και συζητώντας το πρό- δίνουνέµφασηστιςκοινωνικέςνόρµεςκαιαξίες,εξαί-
βληµά µας, θα έρθουν στην επιφάνεια παρόµοια προβλήµατα ρουντησυνεργασίακαιτηναλληλεξάρτησηστηνοµάδα
του άλλου που έχουµε απέναντί µας και τελικά αντί να πά- και τονίζουν τους πολιτισµικούς περιορισµούς που
)
7 7) ∆εν θέλουµε να γίνουµε στόχος επικρίσεων από τους άλλους, ρουµε εµείς βοήθεια, θα βρεθούµε στη θέση να δίνουµε βοή-

επειδή φοβόµαστε ότι οι άλλοι ίσως δεν εγκρίνουν τον τρόπο θεια και υποστήριξη επιβάλλονται στη συµπεριφορά του ατόµου. Οπότε,
στις δυτικές κοινωνίες χρειάζεται µια στροφή από την
που χειριζόµαστε τις καταστάσεις, ή ρίξουν σε εµάς την ευ- αξία της ατοµικής ευθύνης και δράσης για την επί-
θύνη για όσα αρνητικά συµβαίνουν στη ζωή µας
)

1 15) Περιµένουµε και προσδοκούµε ότι οι άλλοι, που µας νοι- λυσηπροβληµάτων,στηναξίατηςαλληλεγγύης,τηςεκ-
5
άζονται και µας αγαπούν, θα καταλάβουν από µόνοι τους και δήλωσης ενδιαφέροντος και υποστήριξης των άλλων
)
8 8)∆εν θέλουµε να γίνουµε αντικείµενο χλευασµού ή πρόωρου θα µαντέψουν την ανάγκη µας για βοήθεια και θα µας την προ- γύρω µας. Ένα τέτοιο περιβάλλον θα διευκολύνει την
καθησυχασµού από τους άλλους, επειδή φοβόµαστε ότι οι άλ- σφέρουν αυθόρµητα, χωρίς εµείς να χρειαστεί να τη ζητή- κοινοποίηση των προσωπικών µας ανησυχιών και
λοι πιθανόν να υποβαθµίσουν τη σηµαντικότητα του προβλή- σουµε ευθέως. αδυναµιών και θα ενισχύσει την έκφραση αιτηµάτων
για βοήθεια.