Page 16 - praktikos-odigos
P. 16
2. 16 ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΦΥΛΟ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΟ ΕΑΠ Ο ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ ΣΕΞΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ 17
Ο ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ ΣΕΞΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ✓ [+ανθρώπινο], [+έμψυχο], [+άνδρας], [+γυναίκα] > ουδέτερο γραμματικό
γένος (μέλος)
γλωσσικός σεξισμός, όπως γίνεται αντιληπτό και από την αναλυτική • Τα μορφολογικά χαρακτηριστικά και συγκεκριμένα το επίθημα (κατά-
παρουσίαση της πρώτης ενότητας, συνδέεται άμεσα με την έννοια του ληξη) του εκάστοτε ουσιαστικού ορίζει συγκεκριμένο γραμματικό γένος
Ο φύλου. Πώς όμως αποτυπώνεται το φύλο στις γλώσσες και ιδιαίτερα στην στο ουσιαστικό με αναλογία 1:1 (κάθε επίθημα μπορεί να ορίζει μόνο ένα
ελληνική γλώσσα; γραμματικό γένος):
Η Cameron (1992) παρατηρεί ότι σε πολλές ινδοευρωπαϊκές γλώσσες, ανά- ✓ παράδειγμα 1: φοιτη-τής (-τής επίθημα που αναφέρεται για άνδρες και
Φύλο & μεσά τους και η ελληνική, το φύλο συνδέεται με το γραμματικό γένος. Το γραμ- επομένως προσδίδει αρσενικό γραμματικό γένος)
γραμματικό ματικό γένος (gender) αποτελεί μια ιδιαίτερη γραμματική κατηγορία που εμφα- ✓ παράδειγμα 2: φοιτή-τρια (-τρια επίθημα που αναφέρεται για γυναίκες και
γένος νίζεται σε κάποιες γλώσσες και μπορεί να έχει κύριο ή δευτερεύοντα ρόλο στη επομένως προσδίδει θηλυκό γραμματικό γένος)
διαμόρφωση της μορφολογικής και συντακτικής δομής της γλώσσας, ενώ ■ η επιθηματοποίηση των θηλυκών ονομάτων δεν διαθέτει συγκεκρι-
μπορεί να βρίσκεται ή όχι σε άμεση αλληλεξάρτηση με το βιολογικό φύλο (sex) μένους κανόνες σχηματισμού στη ελληνική γλώσσα
(Corbett, 1999). Σύμφωνα με τους Hellinger και Bussmann (2001a, 2001b, 2002,
2003) στην περίπτωση που κάποια γλώσσα διαθέτει σύστημα γενών (grammatical • Κάθε ουσιαστικό λειτουργεί ως ελεγκτής-κεφαλή των ονοματικών και
genders), και επομένως διακρίνει τα ουσιαστικά της σε γένη, το ανδρικό και ρηματικών φράσεων, καθορίζοντας το γένος (τον αριθμό και την πτώση)
των προσαρτημάτων του (άρθρα, επίθετα, αντωνυμίες, αριθμητικά κ.λπ.) και
γυναικείο φύλο δηλώνονται αντίστοιχα με το αρσενικό γραμματικό γένος και των συμπληρωμάτων του (κατηγορούμενα), ώστε βάσει της συντακτικής
το θηλυκό γραμματικό γένος. του συμφωνίας με τους υπόλοιπους προτασιακούς όρους να επιτυγχάνεται
Όσον αφορά την ελληνική γλώσσα πιο συγκεκριμένα, η ελληνική γλώσσα έχει ταυτόχρονα η ταύτισή του με ένα συγκεκριμένο γραμματικό γένος και η
Γραμματικό τη δομή ενός μεικτού κλιτικού συστήματος και όπως παρουσιάζεται στη Γραμματική διάκρισή του από τα υπόλοιπα γένη
γένος Τριανταφυλλίδη (2005) διαθέτει ονοματικό κλιτικό σύστημα που αποτελείται από
& τρία γραμματικά γένη (αρσενικό, θηλυκό και ουδέτερο) με το κάθε γένος να δια- ✓ παράδειγμα 1: ο προπτυχιακός φοιτητής
ελληνική θέτει από δύο αριθμούς (ενικό και πληθυντικό) με τέσσερις πτώσεις ανά αριθμό φοιτητής ΟΥΣ. ΑΡΣ. λειτουργεί ως ελεγκτής και ορίζει το γένος του άρθρου ο
γλώσσα (ονομαστική, γενική, αιτιατική και κλητική). Ως γλώσσα, επομένως, με γραμμα- ΑΡΘ. ΑΡΣ. και του επιθέτου προπτυχιακός ως ΕΠΘ. ΑΡΣ., ενώ
τικά γένη η απόδοση γραμματικού γένους στα ουσιαστικά που αναφέρονται σε ✓ παράδειγμα 2: η προπτυχιακή φοιτήτρια
πρόσωπα γίνεται βάσει του φύλου του προσώπου αναφοράς (Alvanoudi, 2015), φοιτήτρια ΟΥΣ. ΘΗΛ. λειτουργεί ως ελεγκτής και ορίζει το γένος του
χαρακτηριστικό που ταυτίζεται με τις παρατηρήσεις τόσο της Cameron (1992) άρθρου η ΑΡΘ. ΘΗΛ. και του επιθέτου προπτυχιακή ως ΕΠΘ. ΘΗΛ..
όσο και με των Hellinger και Bussmann (2001a, 2001b, 2002, 2003). Ακολούθως, Εξαίρεση του κανόνα της συμφωνίας: Ορισμένα ουσιαστικά παρουσιάζουν
η ελληνική εμφανίζει ορισμένους γραμματικούς μηχανισμούς, τόσο γενικότερα στοιχεία συμφωνίας με περισσότερα γένη (αρσενικό και θηλυκό) , πιθανότατα
9
κατά τη διαδικασία κατηγοριοποίησης του ονοματικού συστήματος σε γραμμα- λόγω αλλαγών που συμβαίνουν ως προς τον μηχανισμό της συμφωνίας ή επειδή
τικά γένη, όσο και ειδικότερα κατά τη διαδικασία απόδοσης γραμματικού γένους πρόκειται για σχετικά νέες λεξιλογικά λέξεις:
σε ουσιαστικά που δηλώνουν πρόσωπο. Κατ’ αναλογία με τις παρατηρήσεις του ✓ παράδειγμα 1: ο ασκούμενος δικηγόρος
Corbett (1999, 2007) για τις γλώσσες με συστήματα γενών, η ελληνική γλώσσα:
1. Διαθέτει τον μηχανισμό της συμφωνίας (agreement) βάσει του οποίου τα δικηγόρος ΟΥΣ. ΑΡΣ. λειτουργεί ως ελεγκτής και ορίζει το γένος του άρθρου
σημασιολογικά και μορφολογικά χαρακτηριστικά των ουσιαστικών απο- ο ΑΡΘ. ΑΡΣ. και του επιθέτου ασκούμενος ως ΕΠΘ. ΑΡΣ., αλλά και
τελούν τα κριτήρια κατηγοριοποίησής τους σε γένη. Συγκεκριμένα, στα ✓ παράδειγμα 2: η ασκούμενη δικηγόρος
ουσιαστικά που δηλώνουν πρόσωπο παρατηρούνται τα εξής: δικηγόρος ΟΥΣ. ΘΗΛ. λειτουργεί ως ελεγκτής και ορίζει το γένος του
• Τα σημασιακά χαρακτηριστικά [+ανθρώπινο], [+έμψυχο] και [+άνδρας] άρθρου η ΑΡΘ. ΘΗΛ. και του επιθέτου ασκούμενη ως ΕΠΘ. ΘΗΛ..
ή/και [+γυναίκα] καθορίζουν το γραμματικό γένος:
✓ [+ανθρώπινο], [+έμψυχο], [+άνδρας] > αρσενικό γραμματικό γένος
(φοιτητής)
✓ [+ανθρώπινο], [+έμψυχο], [+γυναίκα] > θηλυκό γραμματικό γένος 9. Τα συγκεκριμένα ουσιαστικά ονομάζονται ουσιαστικά κοινού γένους κατά τον Corbett
(1999) ή επίκοινα κατά τις Αναστασιάδη-Συμεωνίδη και Χειλά-Μαρκοπούλου (2003) ή
(φοιτήτρια) διγενή κατά την Παυλίδου (2006).
