Page 15 - praktikos-odigos

14 ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΦΥΛΟ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΟ ΕΑΠ ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ ΣΕΞΙΣΜΟΣ: ΦΥΛΟ, ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ ΣΧΕΤΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ 15
Πρακτικές τελεί ο σεβασμός των γλωσσολογικών και κοινωνικών παραγόντων και η γραμ- ✓ για την αγγλική γλώσσα fire fighter αντί για fireman και police officer αντί
κατά του ματικότητα , η τήρηση της τυπολογίας της εκάστοτε γλώσσας, ώστε οι προτάσεις για policeman, ώστε να αποφευχθούν οι έμφυλες σύνθετές λέξεις με β΄
7
γλωσσικού έχοντας ως στόχο την ισότητα των φύλων και τη συμπερίληψη να είναι γλωσ- συνθετικό -man ‘άνδρας’ (Pauwels, 2003)
σεξισμού σικά βιώσιμες και να αντανακλούν την κοινωνική αλλαγή. Οι προτάσεις μη ✓ για τη σουηδική γλώσσα εισαγωγή ενός νέου τύπου αντωνυμίας hen αντί
σεξιστικής χρήσης της γλώσσας βασίζονται κυρίως σε δύο μεθόδους που κατά του γενικευτικού αρσενικού han ‘αυτός’ (hon ‘αυτή’, den ‘αυτό’) (Milles,
μία έννοια λειτουργούν συμπληρωματικά ώστε να αντιμετωπίζονται όλες οι 2011)
περιπτώσεις γλωσσικού σεξισμού:
✓ για την ελληνική γλώσσα η λέξη στελεχώνω αντί της λέξης επανδρώνω
α) τη συγκεκριμενοποίηση του γένους (gender-specification ή feminization) , και που χαρακτηρίζεται ως έμφυλη λόγω της σύνδεσής της με τη λέξη άνδρας
8
β) την ουδετεροποίηση του γένους (gender-neutralization). (Ντάλτας, 1992) ή η φράση φοιτητικό κοινό αντί για το αρσενικό γενικευτικό
φοιτητές (σύμφωνα με τις προτάσεις των Γκασούκα & Γεωργαλίδου, 2014).
α) Η συγκεκριμενοποίηση του γένους επιδιώκει με νέες γραμματικές πρακτι-
κές την ταυτόχρονη δήλωση του αρσενικού και του θηλυκού γραμματικού Παρόλο που κοινή συνιστώσα των προτάσεων αντιμετώπισης του γλωσσικού
γένους σε ονοματικούς τύπους που δηλώνουν πρόσωπο και κυρίως των Γραμμα- σεξισμού αποτελεί η γλωσσική αλλαγή, οι διαφορετικοί τρόποι προσέγγισης των
επαγγελματικών ουσιαστικών, καθώς και των προσαρτημάτων τους, ώστε να τικότητα προτάσεων έγκεινται κυρίως στις διαφορετικές ιδεολογικές θεωρίες σχετικά με
επιτυγχάνεται η ίση γλωσσική αναπαράσταση των φύλων και να αποφεύγεται & τη γλωσσική αλλαγή, αλλά και σε υποκειμενικούς παράγοντες, όπως η προσω-
η κυρίαρχη γενικευτική χρήση του αρσενικού γένους, η οποία συχνά συγχέεται Κοινή πική αντίληψη του/της εκάστοτε ερευνητή/-τριας σχετικά με τη γλωσσική αλ-
ως συμπεριληπτική: γνώμη λαγή, τη δομή της γλώσσας (γραμματική, μορφήματα, κ.ά.) και τη σχέση σημα-
✓ για την αγγλική γλώσσα s/he ή they αντί του γενικευτικού αρσενικού he σιολογίας, γραμματικής και μορφολογίας. Ως εκ τούτων, ανάμεσα στις προτάσεις
(Pauwels, 2003), αντιμετώπισης του γλωσσικού σεξισμού συγκαταλέγονται και ορισμένες ακραίες
και αντιδεοντολογικές περιπτώσεις με χαρακτηριστικό το παράδειγμα της εναλ-
✓ για την ισπανική γλώσσα η ταυτόχρονη χρήση los abogados (ο δικηγό- λακτικής γλώσσας που πρότεινε η γλωσσολόγος Elgin (1988). Τέτοιου είδους
ρος-ΑΡΣ) και las abogadas (η δικηγόρος-ΘΗΛ) ή η χρήση του συμβόλου ακραίες περιπτώσεις αξιοποιήθηκαν ως παραδείγματα ενίσχυσης της γενικότερης
@ ως ταυτόχρονη μορφολογική αναπαράσταση και των δύο γενών l@s αντίδρασης που αναδύθηκε για τις προτάσεις αντιμετώπισης του γλωσσικού
abogad@s (ο/η δικηγόρ-ΑΡΣ/ΘΗΛ) αντί του γενικευτικού αρσενικού los σεξισμού κυρίως από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Η γενικότερη αυτή αντίδρα-
abogados (Bengoechea, 2011)
ση βασίζεται πρωτίστως, όπως ανέδειξε η Mills (2008), στη δυσκολία των σύγ-
✓ για την ελληνική γλώσσα φοιτητής και φοιτήτρια αντί του γενικευτικού αρ- χρονων ομιλητών/-τριών να αναγνωρίσουν τις παρελθούσες ιδεολογίες που
σενικού φοιτητής (σύμφωνα με τις προτάσεις των Γκασούκα & Γεωργαλίδου, παρήγαγαν γλωσσικό σεξισμό και επομένως οι όποιες συγχρονικές προτάσεις
2014) μη σεξιστικής χρήσης της γλώσσας να λαμβάνονται ως παράβαση του γλωσσικού
β) Αντίθετα με τη συγκεκριμενοποίηση του γένους που δίνει έμφαση στη γραμ- αισθήματός τους και οι προτεινόμενοι εναλλακτικοί τύποι να θεωρούνται μαρ-
ματική και στη μορφολογία του θηλυκού και αρσενικού γραμματικού γένους, η καρισμένοι. Πιθανότατα, όμως, η αντίδραση να οφείλεται και δευτερευόντως
ουδετεροποίηση του γένους επιδιώκει τη χρήση λέξεων που δεν ανήκουν στο στο γεγονός ότι η μελέτη της σχέσης γλώσσας και φύλου ταυτίστηκε με τις διε-
αρσενικό ή θηλυκό γραμματικό γένος και επομένως δεν παραπέμπουν συγκεκρι- κδικήσεις του φεμινιστικού κινήματος, το οποίο, σύμφωνα με την Talbot (2010,
μένα σε κάποιο φύλο. Στις περιπτώσεις λέξεων και φράσεων που αξιολογούνται σ. 117), διαθέτει πολιτικό χαρακτήρα με στόχο τη χειραφέτηση. Αποτέλεσμα της
ως έμφυλα στερεοτυπικές και εκφράζουν ρητό σεξισμό, η ουδετεροποίηση του έντονης αυτής αντίδρασης ήταν οι ρυθμιστικές προτάσεις που στόχευαν στη
γένους επιτυγχάνεται μέσω του μηχανισμού της γλωσσικής παρέμβασης (linguistic γλωσσική συμπερίληψη και σχεδιάστηκαν με γλωσσικά κριτήρια και σεβασμό
disruption) που προτείνει εναλλακτικούς γλωσσικούς τύπους: προς το γραμματικό σύστημα της εκάστοτε γλώσσας (γραμματικότητα), να
συνδεθούν, και ως έναν βαθμό να ταυτιστούν, με τον όρο πολιτική ορθότητα, η
οποία απέκτησε αρνητική χροιά και χρησιμοποιείται ευρέως ως αστεϊσμός από
7. Η γραμματικότητα εκφράζει τη γραμματική ορθότητα των προτασιακών και φραστικών τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και την κοινή γνώμη.
δομών που κατά τον Chomsky οι φυσικοί/-ές ομιλητές/-τριες μίας γλώσσας είναι σε θέση
να αναγνωρίσουν βάσει του φωνολογικού, μορφολογικού, συντακτικού ή σημασιολογικού
επιπέδου της γραμματικής (διάκριση της γραμματικής κατά τον Chomsky σε αντίθεση με
την παραδοσιακή) (βλ. Radford, 1981).
8. Αφορά γλώσσες με γραμματικά γένη, όπως η ελληνική γλώσσα.