Page 38 - praktikos-odigos
P. 38
38 ΠΡΑΚΤΙΚΟΣ ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΗ ΧΡΗΣΗ ΣΥΜΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗΣ ΩΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΦΥΛΟ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΟ ΕΑΠ Η ΑΠΟΤΥΠΩΣΗ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΙΚΗΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΕΑΠ: ΕΜΦΥΛΟΣ ΛΟΓΟΣ 39
οι αρσενικοί τύποι αντωνυμιών και στη σύνταξη διγενών ουσιαστικών, ακόμα και τύπος γράφεται πλήρως και συνήθως ακολουθείται από τα σύμβολα /- ή μόνο /
όταν τυγχάνουν να συντάσσονται με άρθρα και στα δύο γένη, καθιστώντας την ή μόνο - και την κατάληξη του θηλυκού τύπου (φοιτητής/-τρια, φοιτητής/τρια,
όλη προτασιακή δομή γενικευτικά αρσενικού γένους (…τρίτος/η αξιολογητής/ φοιτητής-τρια), ενώ πιο σπάνια ακολουθείται από το συνδετικό ‘και’ μαζί με τον
ήτρια, ο οποίος θα είναι ο/η Διευθυντής/ύντρια… / Πολλοί/ές συμβουλευόμενοι/ θηλυκό τύπο γραμμένο σε πλήρη μορφή (φοιτητής και φοιτήτρια). Αρκετά πιο
ες δεν γνωρίζουν από την αρχή τους στόχους τους οποίους θέλουν να πετύχουν. περιορισμένα καταγράφονται και περιπτώσεις πρόταξης του θηλυκού γένους,
Ένας από τους κυριότερους σκοπούς της συμβουλευτικής είναι ακριβώς να τους οι οποίες είναι σαφώς λιγότερες, αλλά υπαρκτές και αισθητές. Αντίστοιχα αλλά
βοηθήσει να… / Ο συμβουλευόμενος/-η ενημερώνεται με σαφή, απλό και κατανοητό αντίθετα με τις περιπτώσεις πρόταξης του αρσενικού γένους, στις περιπτώσεις
τρόπο για τη συλλογή και επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων του και για πρόταξης του θηλυκού γένους, ο θηλυκός τύπος γράφεται ολόκληρος και συ-
τα σχετικά δικαιώματά του, πριν ξεκινήσει η διαδικασία παροχής βοήθειας και νήθως ακολουθείται από τα σύμβολα /- ή μόνο / ή μόνο - και την κατάληξη του
παρέχει έγγραφα και ρητά τη συγκατάθεσή του, την οποία μπορεί να ανακαλέσει αρσενικού τύπου, ενώ πιο σπάνια ακολουθείται από το συνδετικό ‘και’ μαζί με
ανά πάσα στιγμή. Σε κάθε περίπτωση μπορεί να ανακαλέσει ανά πάσα στιγμή τη τον αρσενικό τύπο σε πλήρη μορφή.
συγκατάθεσή του.).
γ) Λεξιλογικές επιλογές και σημασιολογία
Η περίπτωση των γενικών Στο σύνολο των εγγράφων που αναλύθηκαν παρατηρείται περιορισμένη χρήση
Η ετερόκλητη εικόνα του υπό εξέταση υλικού με την ασυνεπή τήρηση της διπλής ουδέτερων γραμματικά ή/και νοηματικά λέξεων που δηλώνουν πρόσωπα (μέλη,
σήμανσης γενών και τη συχνή χρήση του γενικευτικού αρσενικού γένους τόσο σε προσωπικό, ομάδα) και σημασιακά ουδέτερων ονοματικών φράσεων (φοιτη-
επίπεδο μορφολογίας ονόματος όσο και στη συντακτική συμφωνία των άρθρων τικά θέματα αντί θέματα φοιτητών/-τριών). Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται
και προσαρτημάτων ενισχύεται μέσω των γενικών πληθυντικού. Συγκεκριμένα, και οι λέξεις ‘εαυτός’ και ‘άνθρωπος’, οι οποίες στο πλαίσιο της φεμινιστικής
στα κείμενα ανιχνεύονται πολλές περιπτώσεις γενικών πληθυντικού αριθμού γλωσσολογίας προβληματίζουν ως προς την έκφραση γλωσσικού σεξισμού,
ονομάτων στα οποία δεν γίνεται άμεσα εμφανές σε ποιο γένος ή σε ποια γένη καθότι αρσενικού γένους, και ως προς την ανάγκη ενδεχόμενης μορφολογικής
αναφέρονται. Πρόκειται, είτε για ονόματα διγενή που, όπως και τα ίδια, τα άρθρα ρύθμισής τους (βλ. Παναγιωτίδης, 2020 για το ‘εαυτός’). Ωστόσο οι συγκεκρι-
ή τα προσαρτήματα που τυχόν τα συνοδεύουν έχουν όμοιους τύπους στη γενική μένες χρήσεις, όπως και οι υπόλοιπες ουδέτερες χρήσεις που καταγράφονται,
πληθυντικού (διδακτόρων, υποψήφιων διδακτόρων, των συμβούλων, ακαδημαϊκών ανάλογα με το κείμενο ή το προτασιακό συγκείμενο που χρησιμοποιούνται
συμβούλων, των συμβούλων-ψυχολόγων, πολλών συγγραφέων, δρομέων, ενηλίκων), μπορούν σημασιακά ή να ληφθούν ως συμπεριληπτικές όταν οι υπόλοιπες
είτε για ονόματα που, ενώ στην ονομαστική πτώση οι καταλήξεις μεταξύ αρσενικών γλωσσικές χρήσεις που τις πλαισιώνουν είναι συμπεριληπτικές ή να θεωρη-
και θηλυκών τύπου διαφέρουν, στη γενική πληθυντικού έχουν όμοιους τύπους, θούν μη συμπεριληπτικές όταν το υπόλοιπο κείμενο συντάσσεται σε αρσενικό
όπως και τα άρθρα ή τα προσαρτήματα που τυχόν τα συνοδεύουν (αποφοίτων, γένος και επομένως τα πρόσωπα αναφοράς ταυτίζονται με το αρσενικό φύλο.
των ενδιαφερομένων, των εμπλεκομένων, όλων των εμπλεκομένων, εκπαιδευο- Πέρα από τις ουδέτερες λεξιλογικές επιλογές, αξίζει να σημειωθεί ότι στα
μένων, αιρετών). Οι συγκεκριμένες γενικές νοηματοδοτούνται ως αρσενικού έγγραφα σε επίπεδο λεξιλογίου και σημασιολογίας δεν παρατηρούνται γλωσ-
γένους όταν στο κείμενο εφαρμόζεται γενικευτικά η σύνταξη με αρσενικό γένος σικές χρήσεις οι οποίες να εκφράζουν ρητά μειωτικούς ή υβριστικούς χαρα-
ή λαμβάνονται ως συμπεριληπτικοί όταν στην υπόλοιπη σύνταξη του κειμένου κτηρισμούς προς συγκεκριμένες ομάδες ατόμων λόγω του φύλου τους. Όμοια
εφαρμόζονται πρακτικές συμπερίληψης. δεν παρατηρούνται και γλωσσικά σχήματα που να επιχειρούν να αποδώσουν
υπόρρητα στερεοτυπικούς χαρακτηρισμούς σε κάποιο συγκεκριμένο φύλο. Η
Η σειρά των γραμματικών γενών μοναδική πρακτική που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί έμφυλα στερεοτυπι-
Υπό το πρίσμα της συμπεριληπτικής γλώσσας σημαντική θέση κατέχει και η τακτική κή και η οποία συνδέεται με μία πρακτική που εφαρμόζεται γενικότερα στα
που εφαρμόζεται στη σειρά παράθεσης των γραμματικών γενών, καθώς, υπό μία δημόσια έγγραφα κατά τη συμπλήρωση/παράθεση ατομικών/προσωπικών
στοιχείων είναι η δήλωση/αναφορά του ονόματος πατέρα (ο / η …. του….),
έννοια, το γραμματικό γένος που έπεται στη σύνταξη υστερεί στην ορατότητά του ενώ δεν περιλαμβάνεται και το όνομα μητέρας, ώστε να γίνεται λόγος για
στον λόγο και έμμεσα συμβάλλει στην αορατότητα των προσώπων αναφοράς του. πρακτική συμπερίληψης (*ο / η …. του…. και της…). Ωστόσο, παρατηρείται
Σε όλες τις προαναφερθείσες περιπτώσεις στις οποίες εφαρμόζεται συμπερίληψη πρωτοτυπία σε ερωτηματολόγια του ΚεΣυΨυ, όπου εκτός από τη δυαδική
και των δύο γραμματικών γενών, είτε στα ονόματα, είτε στα άρθρα ή στα υπόλοιπα διάκριση των φύλων σε άνδρες-γυναίκες υπάρχουν και οι επιλογές κουήρ και
προσαρτήματα και συμπληρώματα των ονομάτων, η σειρά των γενών γίνεται αυτοπροσδιοριζόμενος, αλλά δυστυχώς με την απουσία του θηλυκού τύπου
κυρίως με πρόταξη του αρσενικού γένους. Σε αυτές τις περιπτώσεις ο αρσενικός
