Page 11 - Open2U - JUNE - 2022

Φάκελος: Ενεργειακή & Οικονοµική Κρίση 11

ΙΟΥΝΙΟΣ 2022

Υ Υπ πά άρ ρχ χε ει ι π πι ιθ θα αν νό ότ τη ητ τα α

ε επ πι ισ σι ιτ τι ισ στ τι ικ κή ής ς κ κρ ρί ίσ ση ης ς; ;

εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει κοµιδή των καλλιεργειών, λόγω της δυσκολίας
προκαλέσει σοβαρές οικονοµικές και κοι- πρόσβασης στη γη, της διακοπής της προµή-
Ηνωνικές συνέπειες, σχεδόν σε όλες θειας σπόρων και της µετακίνησης του πλη-
τις οικονοµίες του πλανήτη. Πολλές χώρες, ιδι- θυσµού. Ωστόσο, το ζήτηµα έχει πλέον γίνει µεί-
αίτερα οι λιγότερο ανεπτυγµένες, αντιµετω- ζον θέµα υποδοµών και µεταφορών µε τον απο-
πίζουν σηµαντικές ελλείψεις τροφίµων και κλεισµό από τη Ρωσία των ουκρανικών λιµανιών
πολύ υψηλότερες τιµές για τα τρόφιµα, την (Μαριούπολη και Οδησσός) στη Μαύρη Θά-
ενέργεια και τα λιπάσµατα. Αυτές οι δυσµενείς λασσα.
εξελίξεις λαµβάνουν χώρα σε µία χρονική πε- Ουσιαστικά, ο πόλεµος προκάλεσε «έµφραγ-
ρίοδο κατά την οποία η δηµοσιονοµική κατά- µα» σε κοµβικές, εµπορικές αρτηρίες οδη-
σταση των οικονοµιών είναι ήδη επιβαρυµµέ- γώντας σε διακοπή στις αλυσίδες εφοδιασµού.
νη από την πανδηµική κρίση, ενώ το παγκόσµιο Περίπου το 98% των σιτηρών της Ουκρανίας
δηµόσιο χρέος έχει αγγίξει υψηλό, ιστορικό επί- εξάγεται από τη Μαύρη Θάλασσα, γεγονός που
πεδο. Με τον πληθωρισµό να διαµορφώνεται επιβάλλει την άµεση ανάληψη πρωτοβουλιών
στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων δε- από κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισµούς,
καετιών, τα ευάλωτα νοικοκυριά σε χώρες χα- ώστε να απελευθερωθούν οι εξαγωγές.
µηλού και µεσαίου εισοδήµατος κινδυνεύουν Όσον αφορά στην παραγωγή, προέκυψαν ση-
περισσότερο από επισιτιστική ανασφάλεια. µαντικές δυσκολίες για την αύξησή της, σε
Επιπλέον, η ιστορία έχει δείξει ότι η επισιτιστική όρους ποσότητας και ποιότητας. Η αύξηση της
κρίση συχνά προκαλεί κοινωνικές αναταραχές παραγωγής δεν είναι εύκολο εγχείρηµα, καθώς
και βία και, ως εκ τούτου, η διεθνής κοινότη- οι αγρότες θα πρέπει να βρουν κεφάλαια κί-
οικονοµικά τις χώρες που εισάγουν πε- ελαττώνοντας την κατανάλωση µη ενερ- τα θα πρέπει να προβεί σε γρήγορες και συν- νησης ή να επιδοτηθούν, διότι αντιµετωπίζουν
τρέλαιο, µέσω πολλαπλασιαστικών επι- γειακών αγαθών και υπηρεσιών ή χρησι- τονισµένες ενέργειες για την αποτελεσµατι- υψηλό κόστος για την αγορά λιπασµάτων, φυ-
δράσεων. Σε ορισµένες χώρες δε, ο αντί- µοποιώντας τµήµα των αποταµιεύσεών κή άµβλυνση µίας επισιτιστικής απειλής, υπο- τοφαρµάκων και σπόρων. Πολλοί αγρότες εν-
κτυπος αυτός µπορεί να είναι µεγαλύτερος τους µε σκοπό τη διατήρηση του βιοτικού στηρίζοντας τα ευάλωτα νοικοκυριά, διασφα- δέχεται να µην χρησιµοποιήσουν τα απαραίτητα
σε τοµείς που παράγουν αγαθά που είναι τους επιπέδου. Η µισθολογική προσαρµο- λίζοντας επαρκή γεωργικό εφοδιασµό και αν- λιπάσµατα, εξαιτίας των υψηλών τιµών και ίσως
συµπληρωµατικά προς την κατανάλωση γή, η οποία δύναται να καλύψει µερικώς ή τιµετωπίζοντας τη «στενότητα» χρηµατοδό- η σοδειά να είναι ποιοτικά κατώτερη.
πετρελαίου, όπως ο κλάδος της αυτοκινη- πλήρως τον πληθωρισµό είναι επίσης ένα τησης για τους αγρότες, λόγω του αυξηµένου Εξαιτίας των γεωπολιτικών αναταραχών και των
τοβιοµηχανίας. Στο παρόν ∆ελτίο, εξετά- µέτρο αντιµετώπισης, ωστόσο, δεν είναι κόστους εισροών. επιπτώσεών τους, ο Οργανισµός Ηνωµένων
ζουµε τον αναµενόµενο αντίκτυπο των άµεσο και δεν εξαρτάται αποκλειστικά από Η έντονη αύξηση των τιµών των διατροφικών Εθνών έχει προειδοποιήσει ότι εκατοµµύρια άν-
υψηλότερων τιµών ενέργειας στους κατα- τα νοικοκυριά. αγαθών τείνει να υποβαθµίσει έτι περαιτέρω θρωποι σε όλο τον κόσµο θα µπορούσαν να
ναλωτές των ευρωπαtκών χωρών, οι οποί- Ο βαθµός στον οποίο τα νοικοκυριά µπορούν το επίπεδο διαβίωσης πολλών νοικοκυριών, όχι οδηγηθούν σε επισιτιστική κρίση, υποσιτισµό
ες είναι, κατά βάση, χώρες-εισαγωγείς να επιλέξουν µεταξύ των δύο πρώτων µόνο στις λιγότερο αναπτυγµένες χώρες του
πετρελαίου. στρατηγικών εξαρτάται από την έκθεσή τους πλανήτη αλλά και σε ορισµένες αναπτυγµένες. και µαζική πείνα. Ιδιαίτερα, οι χώρες µε υψη-
λά µερίδια εισαγωγών σε βασικά αγαθά θα επη-
Η αύξηση των τιµών της ενέργειας επηρε- στον κίνδυνο αυξοµειώσεων στις τιµές Οι ιθύνοντες των παγκόσµιων οργανισµών
άζει άµεσα την αγοραστική δύναµη των νοι- ενέργειας. Ένας κατά προσέγγιση δεί- εκφράζουν ανησυχίες, αφού ο αρνητικός αν- ρεαστούν περισσότερο, αλλά υπάρχει επίσης
έντονη ανησυχία για τις αυξήσεις των τιµών και
κοκυριών µέσω των υψηλότερων τιµών για κτης της έκθεσής τους σε µεταβολές των τίκτυπος της εισβολής της Ρωσίας στην Ου-
τα ενεργειακά προtόντα (ηλεκτρισµός, φυ- τιµών της ενέργειας είναι το µερίδιο του µη- κρανία στη διαθεσιµότητα και την τιµή βασικών στις ανεπτυγµένες οικονοµίες της Ευρώπης και
σικό αέριο, βενζίνη, πετρέλαιο θέρµανσης). νιαίου εισοδήµατος των νοικοκυριών που προtόντων, όπως το σιτάρι, το καλαµπόκι, το της Βόρειας Αµερικής, εξέλιξη που θα µπο-
Στη Ζώνη του Ευρώ περίπου το 30% της συ- προορίζεται για υπηρεσίες κοινής ωφελεί- κριθάρι και το ηλιέλαιο, ήταν τεράστιος. Οι τι- ρούσε να αυξήσει τις πιθανότητες µίας παγ-
νολικής χρήσης ενέργειας αφορά στην τε- ας και µεταφορικές υπηρεσίες. Αυτός ο δεί- µές του σιταριού εκτοξεύθηκαν εξαιτίας του πο- κόσµιας ύφεσης.
λική κατανάλωση των νοικοκυριών. Το υπό- κτης έκθεσης διαφέρει σε µεγάλο βαθµό µε- λέµου στην Ουκρανία, αφού το µερίδιο της Ου- Παράγοντες που θα επιδράσουν στις επι-
λοιπο περιλαµβάνει την ενέργεια που χρη- ταξύ των εισοδηµατικών κλιµακίων στις χώ- κρανίας και της Ρωσίας στην παγκόσµια πα- πτώσεις του πληθωρισµού λόγω του ενεργει-
σιµοποιείται για την παραγωγή µη ενερ- ρες της ΖτΕ, καθώς είναι σχεδόν 35% για ραγωγή σιταριού υπερβαίνει το 25%, επιβε- ακού κόστους
γειακών αγαθών και υπηρεσιών, δηλαδή τα χαµηλά εισοδήµατα, αλλά λιγότερο από βαιώνοντας την ηγετική τους θέση στη δια- 1. Η ταχεία αύξηση της επενδυτικής - δηµόσιας
αφορά την ενδιάµεση κατανάλωση. Στον 10% για τα υψηλά εισοδήµατα. Συνεπώς, οι µόρφωση των διεθνών τιµών. Επίσης, οι δύο χώ- και ιδιωτικής - δαπάνης µε την άµεση στήριξη
βαθµό που οι παραγωγοί µη ενεργειακών επιπτώσεις της αύξησης των τιµών της ρες αντιπροσωπεύουν, περίπου, το 53% του των κεφαλαίων του Ταµείου Ανάκαµψης και Αν-
αγαθών και υπηρεσιών προσαρµόσουν ενέργειας στην κατανοµή εισοδήµατος εί- παγκόσµιου εµπορίου σε ηλιέλαιο και σπόρους, θεκτικότητας και της µόχλευσής τους από την
προς τα πάνω τις τελικές τους τιµές εξαι- ναι σηµαντικές, µε τα νοικοκυριά χαµηλού σύµφωνα µε τα Ηνωµένα Έθνη. Ωστόσο, οι συγ- πλευρά του χρηµατοπιστωτικού τοµέα, σε
τίας της αύξησης των τιµών της ενέργειας εισοδήµατος να αντιµετωπίζουν σχεδόν κεκριµένες τιµές επηρεάζονται και από άλλα συνδυασµό µε τη σηµαντική αύξηση των ταξι-
και εποµένως της αύξησης του κόστους πα- τετραπλάσιο αντίκτυπο από αυτόν που έκτακτα γεγονότα, όπως π.χ. ο πρόσφατος κα- διωτικών εισπράξεων, θα αµβλύνει σηµαντικά
ραγωγής τους, αυτό σηµαίνει περαιτέρω έχουν τα νοικοκυριά υψηλού εισοδήµατος. ταστροφικός καύσωνας στην Ινδία, υποχρεώ- τις επιπτώσεις των αυξηµένων τιµών της
άµεση µείωση της αγοραστικής δύναµης των Ιστορικά, οι διαταραχές κόστους, όπως νοντας την κυβέρνηση της χώρας να επιβάλει ενέργειας στην οικονοµική δραστηριότητα και
νοικοκυριών. είναι η τρέχουσα, συνδέονται περισσότερο απαγόρευση των εξαγωγών σιταριού. στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών.
Σε περίπτωση, όµως, που το κόστος αυτό µε κρίσεις που προέρχονται από τον ενερ- Στην Ευρώπη, ο εκρηκτικός συνδυασµός της αύ- Αξίζει να σηµειωθεί ότι, σύµφωνα µε τα πρό-
δεν µετακυληθεί στις τελικές τιµές των σχε- γειακό τοµέα, ειδικά την αγορά πετρελαί- ξησης των τιµών των τροφίµων και της ενέρ- σφατα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος και
τικών αγαθών, η αγοραστική δύναµη των νοι- ου (π.χ. εισβολή του Ιράκ στο Κουβέιτ το κα- γειας επηρεάζει αρνητικά το βιοτικό επίπεδο τα ιστορικά στοιχεία της Παγκόσµιας Τράπε-
κοκυριών θα επηρεαστεί έµµεσα, καθώς οι λοκαίρι του 1990) και συνήθως έχουν πιο πολλών νοικοκυριών, συµπιέζει το πραγµατι- ζας, η Ελλάδα πέτυχε το 2021 την καλύτερη
παραγωγοί σε αυτούς τους κλάδους είτε θα επίµονο και ασύµµετρο αντίκτυπο στην κα- κό εισόδηµά τους και επιδρά πτωτικά στην κα- επίδοση εισροής άµεσων ξένων επενδύσεων
µειώσουν τους µισθούς, είτε θα διανείµουν τανάλωση, στην οικονοµική κατάσταση και ταναλωτική εµπιστοσύνη. Σχεδόν σε όλες τις της τελευταίας τριαντακονταετίας (2,7% του
χαµηλότερα κέρδη. Και στις δύο περιπτώ- τις αποταµιεύσεις των νοικοκυριών, σε χώρες της Ευρωπαtκής Ένωσης, οι κατανα- ΑΕΠ).
σεις, τα νοικοκυριά -ιδιαίτερα του χαµηλού σχέση µε τις διαταραχές ζήτησης. λωτές έχουν πληγεί από την πρόσφατη, µεγάλη 2. Οι κύριοι κίνδυνοι για ενδεχόµενη επί τα χεί-
εισοδηµατικού κλιµακίου- θα υποστούν το Οι αρνητικές και ασύµµετρες επιπτώσεις, αύξηση των τιµών των τροφίµων και της ενέρ- ρω αναθεώρηση της εκτίµησης για τον ρυθµό
µεγαλύτερο πλήγµα, αφού δαπανούν σχε- εξαιτίας των κραδασµών στην αγορά της γειας, µε τις µεγαλύτερες αυξήσεις να κατα- οικονοµικής µεγέθυνσης του 2022 αφορούν
τικά µεγάλο ποσοστό του εισοδήµατός ενέργειας απαιτούν τα κατάλληλα µέτρα πο- γράφονται στις χώρες της Ανατολικής Ευρώ- αφενός στην επίπτωση των διευρυµένων πε-
τους στην ενέργεια. λιτικής. Στο πεδίο της δηµοσιονοµικής πο- πης και της Βαλτικής. ριθωρίων απόδοσης των ελληνικών κρατικών
∆εδοµένου ότι η ζήτηση για ενέργεια είναι λιτικής, είναι επιτακτική η ανάγκη οι κυ- Ωστόσο, θα πρέπει να επισηµανθεί ότι τους τε- οµολόγων (288 µ.β., την 10.6.2022, σε σχέση
ανελαστική, οι µεγάλες αυξήσεις των σχε- βερνήσεις να µετριάσουν τις δυσµενείς επι- λευταίους µήνες σε πολλές ευρωπαtκές χώ- µε 100 µ.β., τον περυσινό Ιούνιο) σε ένα διε-
τικών τιµών συνεπάγονται εξασθένιση της πτώσεις των υψηλότερων τιµών της ενέρ- ρες µειώθηκε ο ΦΠΑ στην ενέργεια γεγονός θνές περιβάλλον αυξηµένης αβεβαιότητας, επί
αγοραστικής δύναµης, σχεδόν σε όλα τα ει- γειας, καθώς τα νοικοκυριά χαµηλού εισο- που εκτιµάται ότι µετρίασε, εν µέρει, την αρ- του κόστους δανεισµού και αφετέρου στην αρ-
σοδηµατικά κλιµάκια και ακολούθως επι- δήµατος που ήδη αντιµετωπίζουν σηµαντι- νητική επίδραση της αγοραστικής δύναµης των νητική επίδραση της διατήρησης των αυξηµέ-
βράδυνση του ρυθµού της οικονοµικής µε- κή οικονοµική δυσπραγία θα µειώσουν τις νοικοκυριών. νων τιµών ενέργειας επί του διαθεσίµου ει-
γέθυνσης. Συνήθως, τα νοικοκυριά αντι- αποταµιεύσεις ή θα καθυστερήσουν τις πλη- Ο πόλεµος στην Ουκρανία προκάλεσε αρχικά σοδήµατος των νοικοκυριών, σε όρους αγο-
δρούν µε επιλεκτικές περικοπές δαπανών, ρωµές τους. ανησυχίες σχετικά µε τη φύτευση και τη συγ- ραστικής δύναµης.