Page 10 - MARCH-APRIL-2024
P. 10
10 Φάκελος: Ερευνητική Οµάδα ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2024
Απότοµη
αύξηση
των διακρίσεων
την τελευταία
διετία
Γράφει η Snezhina Gabova, PhD, Researcher at
Sofia Development Association
ο Συµβούλιο της Ευρώπης ορίζει τη ρητορική κύµα αντισηµιτικών και ισλαµοφοβικών εκδηλώσεων. απευθείας µέσω των κεντρικών µέσων ενηµέρωσης και
µίσους (hate speech) ως «όλα τα είδη έκφρα- Τα εξτρεµιστικά και λαϊκιστικά κινήµατα τροφοδοτούν των διαδικτυακών τους πλατφορµών. Οι χρήστες/τριες
σης που υποκινούν, προωθούν, διαδίδουν ή δι- περαιτέρω τη ρητορική µίσους και η πολλαπλασιαστική των µέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι πάντα σε
καιολογούν βία, µίσος ή διακρίσεις εναντίον επίδραση του διαδικτυακού περιβάλλοντος και των µέ- θέση να αναγνωρίσουν τη ρητορική µίσους, δεν τη βλέ-
ενός ατόµου ή οµάδας προσώπων ή που τα δυ- σων κοινωνικής δικτύωσης έχει προκαλέσει επικίνδυνους πουν ως πρόβληµα, είναι απρόθυµοι/ες να αναλάβουν
Τσφηµεί λόγω των πραγµατικών ή αποδιδόµε- διαχωρισµούς στην κοινωνία στο σύνολό της και απειλεί δράση για την αντιµετώπισή της και στις περισσότερες πε-
νων προσωπικών χαρακτηριστικών ή κατάστασής τους, τη φιλελεύθερη δηµοκρατία. Μια πρόσφατη µελέτη υπο- ριπτώσεις δεν γνωρίζουν τις επιλογές για απάντηση και
όπως «φυλή», χρώµα, γλώσσα, θρησκεία, εθνικότητα, στηρίζει ότι η ρητορική µίσους σε περιόδους κρίσης µπο- αντίµετρα.
εθνική ή εθνοτική καταγωγή, ηλικία, αναπηρία, φύλο, ρεί να βασίζεται σε υπάρχουσες αφηγήσεις που εισά- Ως απάντηση στην αύξηση της HSO, το ψήφισµα του Ευ-
ταυτότητα φύλου και σεξουαλικό προσανατολισµό». γουν διακρίσεις ή µίσος, αλλά επίσης να πυροδοτεί και ρωπαϊκού Κοινοβουλίου από τον Ιανουάριο του 2024 κά-
Άλλοι ορισµοί θεωρούν επίσης τις διακρίσεις και την να εξελίσσεται από νέες αφηγήσεις που διαδίδονται για λεσε την Επιτροπή και τα κράτη µέλη να δώσουν ιδιαί-
υποκίνηση µίσους εναντίον µιας οµάδας, βάσει χαρα- να ανταποκρίνονται σε τέτοιες κρίσεις. τερη προσοχή στους/στις ανηλίκους, συµπεριλαµβανο-
κτηριστικών οµαδικής ταυτότητας (όπως εθνότητα, θρη- Ο πολιτικός λόγος χαρακτηρίζεται επίσης όλο και πε- µένων εκείνων που ανήκουν σε ευάλωτες οµάδες, ώστε
σκεία), ως βασικά στοιχεία του υβριστικού ή απειλητικού ρισσότερο από ρητορική µίσους που στοχεύει διάφορες να τους/τις παρασχεθεί ειδική προστασία από τη ρητο-
λόγου. Η ποινική νοµοθεσία των κρατών µελών αντιµε- κοινωνικές οµάδες, η οποία επηρεάζει όχι µόνο την πο- ρική µίσους και τα εγκλήµατα µίσους και να ελαχιστο-
τωπίζει τη ρητορική µίσους και τα εγκλήµατα µίσους µε λιτική σφαίρα, αλλά τη λειτουργία της κοινωνίας γενικό- ποιηθούν οι επιπτώσεις τους στην ανάπτυξη και την ψυ-
διαφορετικούς τρόπους. Οι κανόνες σε επίπεδο ΕΕ ισχύουν τερα και βαθαίνει την πολιτική πόλωση. Το µίσος επηρεάζει χική υγεία των ανηλίκων.
µόνο όταν τέτοια εγκλήµατα διαπράττονται µε βάση τη τόσο τα µεµονωµένα θύµατα όσο και τις οµάδες στις Για την αποτελεσµατική καταπολέµηση της ρητορικής
φυλή, το χρώµα του δέρµατος, τη θρησκεία, την καταγωγή οποίες ανήκουν, φιµώνει µεγάλα τµήµατα του πληθυ- µίσους, είναι απαραίτητο να αντιµετωπιστούν οι βαθύτε-
ή την εθνική ή εθνική καταγωγή. σµού, αποδυναµώνει τον πλουραλισµό και υπονοµεύει τις ρες αιτίες της, ιδίως τα στερεότυπα και να υποστηριχ-
Το ζήτηµα της ρητορικής µίσους στο ∆ιαδίκτυο (hate δηµόσιες δηµοκρατικές συζητήσεις. Ακαδηµαϊκή έρευνα θούν η ευαισθητοποίηση, η εκπαίδευση, η παιδεία στα µέσα
speech online – HSO) εγείρει ερωτήµατα ηθικής και κα- και εκθέσεις από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών επικοινωνίας (media literacy) και η ανάπτυξη ψηφιακών
νονιστικής φύσης. Το πρόβληµα αντανακλά τη σύνθετη έχουν σηµειώσει σηµαντικές παρατηρήσεις σχετικά µε δεξιοτήτων.
σχέση µεταξύ των ανθρωπίνων δικαιωµάτων (ατοµικά, δι- τον τρόπο µε τον οποίο οι αφηγήσεις µίσους κατα- Ενόψει του αυξανόµενου ρόλου των ψηφιακών τεχνο-
καιώµατα µειοψηφίας) και της ελευθερίας της έκφρασης. σκευάζονται στα διαδικτυακά µέσα ενηµέρωσης και στα λογιών και των µέσων κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή
Τόσο η ελευθερία της έκφρασης όσο και η απαγόρευση κοινωνικά δίκτυα. Παρατηρείται αυξανόµενη τάση στα των νέων και της ασάφειας των ορίων µεταξύ εικονικού
των διακρίσεων σε βάρος ατόµων και οµάδων αντιπρο- µέσα ενηµέρωσης να τροφοδοτούνται από περιεχόµενο και φυσικού κόσµου, απαιτείται µια ευρεία δηµόσια συ-
σωπεύουν θεµελιώδη στοιχεία της σύγχρονης δηµο- που αναφέρεται από αναγνώστες και κοινωνικά δίκτυα, ζήτηση σχετικά µε τις ηθικές και νοµικές αρχές που πρέ-
κρατικής κοινωνίας. Το δικαίωµα της γνώµης και της δη- όπως και αυξανόµενος πολλαπλασιασµός ψευδών ει- πει να καθοδηγούν τη συµπεριφορά µας και τις προ-
µόσιας έκφρασης συνδέεται µε ορισµένες ευθύνες και δήσεων. Η στιγµατιστική και εχθρική γλώσσα διαδίδεται σπάθειές µας να ελαχιστοποιήσουµε διακρίσεις και σκό-
εποµένως υπόκειται σε συγκεκριµένους περιορισµούς πιµες προσπάθειες αποκλεισµού ανθρώπων από τη δη-
όσον αφορά την προστασία των δικαιωµάτων των άλλων. µόσια ζωή. Αυτό είναι ιδιαίτερα σηµαντικό σήµερα, όταν
Ταυτόχρονα, η έλλειψη κοινού ορισµού της HSO απο- ο τοξικός συνδυασµός της αντιφιλελεύθερης προπα-
τρέπει πιο συντονισµένες προσπάθειες για την αποτελε- γάνδας µε την παραπληροφόρηση και τη ρητορική µί-
σµατική παρακολούθηση της HSO και την αντιµετώπισή σους κατά των υπερασπιστών των δηµοκρατικών αξιών
της µε νοµικά µέσα. αποτελεί σοβαρή απειλή για την εµπιστοσύνη του κοι-
Τα τελευταία δύο χρόνια, σηµειώθηκε απότοµη αύξηση νού στην κυβέρνηση και την ικανότητα των πολιτικών
των διακρίσεων και των εγκληµάτων µίσους σε όλη την Προτεραιότητα ελίτ να διαµορφώνουν και να εφαρµόζουν πολιτικές για
Ε.Ε. και τον κόσµο, αύξηση των διαφόρων µορφών ρα- ισότητα, ανοχή και µη διάκριση. Η ανάδειξη των εκ-
τσισµού, αντισηµιτισµού, ισλαµοφοβίας, οµοφοβίας και στρατειών ευαισθητοποίησης και ενηµέρωσης του κοι-
ανησυχητική αύξηση της HSO. Η αύξηση των διακρί- η ενηµέρωση νού ως προτεραιότητα και η παροχή υποστήριξης σε
σεων και του µίσους επιδεινώνεται στην Ευρώπη από όσους στοχοποιούνται από ρητορική µίσους είναι κρί-
τον πόλεµο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. H σύγ- και η ευαισθητοποίση σιµα µέτρα για την πρόληψη και την καταπολέµηση της
κρουση µεταξύ Ισραήλ και Γάζας έχει πυροδοτήσει ένα ρητορικής µίσους στο ∆ιαδίκτυο.
