Page 13 - MARCH-APRIL-2024

Φάκελος: Ερευνητική Οµάδα 13

ΜΑΡΤΙΟΣ - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2024

Aνάγκη για ολοκληρωµένα

προγράµµατα παιδείας

Τι προέκυψε από την έρευνα αυτοαξιολόγησης για την Ρητορική του Μίσους

Γράφει η Snezhina Gabova, PhD, Researcher at Sofia
Development Association

Οι δραστηριότητες έρευνας που πραγµατοποιήθηκαν για το
έργο LEAD Online περιελάµβαναν τη χαρτογράφηση πρωτο-
βουλιών για την καταπολέµηση της ρητορικής µίσους στο ∆ια-
δίκτυο (HSO) στις επτά χώρες εταίρους και µια συγκριτική µε-
λέτη µε τη συµµετοχή νέων ατόµων και εκπαιδευτικών, η οποία
διερεύνησε την αυτοαξιολόγησή τους για τις αντιλήψεις και τις
απαντήσεις τους στο διαδικτυακό µίσος, καθώς και την ικανό-
τητά τους να αντιµετωπίζουν αρνητικές διαδικτυακές εµπει-
ρίες. Αυτή η µελέτη πραγµατοποιήθηκε µέσω ενός διαδικτυα-
κού εργαλείου αυτοαξιολόγησης, το HS-SAT, που αναπτύχθηκε
για τις ανάγκες του έργου από την ερευνητική οµάδα DAISSy
του ΕΑΠ.
Οι στόχοι έρευνας ήταν:
• Η λήψη πρωτογενών δεδοµένων σχετικά µε τα επίπεδα ευαι-
σθητοποίησης της HSO µεταξύ των χρηστών και η διεξαγωγή
αναλύσεων µεταξύ των χωρών.
• Να διερευνήσει τις προοπτικές των χρηστών για τις διαδι-
κτυακές βλάβες, συµπεριλαµβανοµένων των κοινωνικο-συ-
ναισθηµατικών πτυχών της συνάντησης και της ανταπόκρισης
σε HSO.
• Να κατανοηθεί το πώς οι νέοι/ες αντιλαµβάνονται τα διαδικτυακά
τους δίκτυα και τις σχέσεις τους µε άλλους/ες, και πώς αυτές καν δύο εκδόσεις του HS-SAT, µία για φοιτητές/τριες και νέ- που δόθηκαν από τους/τις ενήλικες ήταν πιο περίτεχνα και ανα-
οι σχέσεις επηρεάζουν τις απόψεις και τις προκαταλήψεις, τα ους/ες (22 ερωτήσεις), και µία για εκπαιδευτικούς, ακτιβιστές φέρονταν πιο συχνά στα λεγόµενα «προστατευµένα χαρακτη-
στερεότυπα και τις αποφάσεις τους. µέσων ενηµέρωσης και άλλες οµάδες (31 ερωτήσεις). Τα δε- ριστικά» στους ορισµούς της ρητορικής µίσους: «Οµιλία που
Επιπλέον, ο σκοπός της µελέτης ήταν να αξιολογήσει εάν τα δοµένα που συγκεντρώθηκαν περιελάµβαναν την ηλικία, το παραβιάζει τα ανθρώπινα δικαιώµατα και βασίζεται σε προκα-
σχολεία σε όλες τις χώρες εταίρους είναι διατεθειµένα να πα- φύλο (για όλους/ες) και το πεδίο απασχόλησης για τους ενή- ταλήψεις και στερεότυπα», «Εσκεµµένα προσβλητική οµιλία
ρέχουν στους µαθητές µέσα ενηµέρωσης και ψηφιακό γραµ- λικες χρήστες. σε ευάλωτα άτοµα», «Επιθετικές, προκλητικές αναρτήσεις που
µατισµό (MIL), ιδίως όσον αφορά την έκθεσή τους σε περιεχό- Το HS-SAT λήφθηκε από 3.996 χρήστες στις επτά χώρες µέ- πληγώνουν ένα άτοµο ή µια οµάδα ανθρώπων».
µενο µίσους και την ικανότητα κριτικής αξιολόγησης των πλη- χρι το τέλος του 2022. Ένα µεγαλύτερο ποσοστό γυναικών συµ- Οι ακόλουθες 6 οµάδες προσδιορίστηκαν (σε όλες τις οµάδες,
ροφοριών που συναντούν στο διαδίκτυο. µετείχαν: 51% των µαθητών/τριων και 73,6% των ενηλίκων. Οι άν- όλες τις χώρες) ως οι κύριοι και συχνότεροι στόχοι της HSO: άτοµα
Ερωτήσεις ανοιχτού και κλειστού τύπου ώθησαν τους χρήστες δρες συµµετέχοντες περιελάµβαναν το 41% του µαθητικού πλη- LGBTIQ+, Ροµά, Μουσουλµάνοι, άτοµα αφρικανικής καταγω-
να εντοπίσουν παραδείγµατα HSO, να συµφωνήσουν/διαφω- θυσµού και το 26,35% των ενηλίκων. Σχεδόν το 44% όλων των γής, µετανάστες και πρόσφυγες, γυναίκες. Περίπου το 60%
νήσουν µε δηλώσεις και να περιγράψουν τις δικές τους εµπει- µαθητών/τριων λέει ότι ο/η καθένας/µια πρέπει να µπορεί να όλων των χρηστών σε όλες τις χώρες συµφωνούν ότι τα νεαρά
ρίες µε το διαδικτυακό µίσος. Για την αξιολόγηση των απαντή- εκφράζεται ελεύθερα στα µέσα κοινωνικής δικτύωσης, αφή- κορίτσια είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στην HSO. Υπάρχει µια αξιο-
σεων στις ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής χρησιµοποιήθηκε νοντας τα άλλα άτοµα να αποφασίσουν αν θα υποστηρίξουν την σηµείωτη αύξηση της µισογυνικής οµιλίας και της παραπλη-
µια κλίµακα Likert 5 σηµείων. Η δοµή των διαδικτυακών ερω- κοινή γνώµη. Τόσο οι µαθητές/τριες όσο και οι ενήλικες τείνουν ροφόρησης σχετικά µε το φύλο (Αυστρία, Ιταλία).
τηµατολογίων αποσκοπούσε στη διευκόλυνση της συνειδητο- να συµφωνούν ότι η δηµοσίευση µίσους σε ψηφιακές πλατφόρµες Όσον αφορά τους δράστες, τα αποτελέσµατα υποδεικνύουν
ποίησης της συνειδητής ή ασυνείδητης χρήσης ρητορικής µί- είναι πολύ πιο εύκολη από ό,τι στην «πραγµατική ζωή». εξάπλωση της HSO που προέρχεται από δηµόσια πρόσωπα και
σους. Ως συµµετοχική µορφή, το εργαλείο αυτοαξιολόγησης Ζητήθηκε από τους χρήστες να καταγράψουν τον τρόπο µε τον θεσµικούς εκπροσώπους (Ρουµανία, Βουλγαρία), (υψηλού προ-
ενθάρρυνε τα νέα άτοµα και τους/τις εκπαιδευτικούς να εστιά- οποίο κατανοούν την ελευθερία του λόγου και να δώσουν ορι- φίλ) µέλη της Ορθόδοξης Εκκλησίας (Ελλάδα, Κροατία), ακρο-
σουν την προσοχή τους στη λήψη αποφάσεων και στην ανάληψη σµούς της HSO. Παρατηρήθηκαν σηµαντικές διαφορές µεταξύ δεξιά κόµµατα και τα παραρτήµατά τους (Βουλγαρία, Κύπρος,
ευθύνης για τις αντιδράσεις τους στο διαδικτυακό µίσος. Οι των δύο οµάδων σε αυτό το θέµα. Παραδείγµατα που δίνονται Ελλάδα).
απαντήσεις βοήθησαν στην παραγωγή οντολογιών ρητορικής µί- από µαθητές/τριες: «Το µίσος είναι πολύ κακό πράγµα», «Το Σχεδόν το ένα τέταρτο των ερωτηθέντων ατόµων σε όλες τις
σους ανά χώρα, ενηµερώνοντας το εκπαιδευτικό περιεχόµενο να γράφεις άσχηµα πράγµατα για τους άλλους», «Προσβολές χώρες δηλώνουν ότι δεν βρίσκουν το περιεχόµενο µίσους ως
του έργου και το διαδικτυακό HateOut! Game. Για την παρα- και εκφοβισµός στον Ιστό», «Η HSO είναι διαδικτυακός εκφο- προβληµατικό, γι' αυτό και σπάνια αναλαµβάνουν µέτρα εναν-
κολούθηση των διαφορών µεταξύ των οµάδων, δηµιουργήθη- βισµός», «Χλευάζοντας τους ανθρώπους». Τα παραδείγµατα τίον του.

Συνολικά συµπεράσµατα

Με βάση την αυτοαξιολόγηση, φαί-
νεται να αναδύεται ένα παράδοξο
«ελευθερίας του λόγου»: σχεδόν το
ένα πέµπτο των ερωτηθέντων υπο-
στηρίζει περιορισµούς στην ελευθε-
ρία του λόγου ενώ υποστηρίζει επί-
σης την ελεύθερη έκφραση στο ∆ια-
δίκτυο. ∆εύτερον, παρατηρούνται ση-
µαντικά επίπεδα αδιαφορίας για την
HSO: σχεδόν το 25% όλων των ερω-
τηθέντων «αγνοούν την HSO» και δεν
το αναφέρουν επειδή «δεν τους εν-
διαφέρει». Η HSO δεν είναι καλά ανα-
γνωρισµένη και δεν κατανοείται σαφώς
ως έγκληµα. Υπάρχει επίσης µια αυ-
ξανόµενη πολιτικοποίηση της HSO,
µε προπαγανδιστικά µηνύµατα να δια-
περνούν εκφράσεις ρητορικής µίσους,
γεγονός που καθιστά πιο δύσκολη τη
διάκριση της προσβλητικότητάς της
και, ως εκ τούτου, καθορίζει τα ακόµη
υψηλά ποσοστά υποαναφοράς. Αυτή
η τάση ενισχύεται από τη (δυσ)εµπι- διαδίκτυο. Αυτά τα συµπεράσµατα επι- νέους/ες όσο και για ενήλικες, λαµ- όπως το LEAD Online ενθαρρύνουν τις σχέσεις µας στο ∆ιαδίκτυο, καθώς
στοσύνη προς τους δηµόσιους φο- βεβαιώνουν την ανάγκη για ολοκλη- βάνοντας υπόψη τις διαδικτυακές εµ- ευρεία δηµόσια συζήτηση σχετικά µε και τους τρόπους µε τους οποίους κα-
ρείς που επηρεάζουν τη συνολική ρωµένα προγράµµατα παιδείας στα πειρίες των οµάδων και τις πολιτιστι- τις ηθικές και νοµικές αρχές που πρέ- τασκευάζουµε και εκφράζουµε το
αποδοχή περιεχοµένου µίσους στο µέσα και την πληροφόρηση, τόσο για κές τους πεποιθήσεις. Πρωτοβουλίες πει να καθοδηγούν τη συµπεριφορά και κοινωνικό νόηµα.